Iako se veruje da Vidovdan vuče korene iz paganstva, Dimitrije Marković objašnjava zašto ovaj dan ima isključivo hrišćansko značenje i kakvu vezu ima sa sicilijanskim mučenikom Svetim Vitom
Dok se u javnosti često može čuti da je Vidovdan praznik sa paganskim korenima, pravoslavni teolozi i istraživači upozoravaju da je reč o pogrešnom tumačenju istorijskih činjenica i hrišćanske tradicije.
Dimitrije Marković o pravom poreklu Vidovdana
Dimitrije Marković, stalni stručni saradnik Odseka za apologetsku misiju Misionarskog odeljenja Arhiepiskopije beogradsko-karlovačke, ističe da „i Vidovdan se, kao i spaljivanje badnjaka i krsna slava, povezuje sa našom dalekom paganskom prošlošću iako sa njom nema nikakve veze, već je u vezi sa sicilijanskim mučenikom Svetim Vitom.”
Pozivajući se na rad akademika Miodraga Markovića „Kult svetog Vita (Vida) kod Srba u srednjem veku”, Dimitrije Marković navodi da su Srbi „najverovatnije još od vremena pokrštavanja poštovali svetog Vita, mučenika sa Sicilije”. Ipak, kako piše u pomenutom radu, to poštovanje počelo je da slabi tokom 14. veka, kada je Srpska pravoslavna crkva prihvatila bogosluženje po jerusalimskom tipiku, koji nije predviđao praznovanje sicilijanskog mučenika.
– Nakon 1389. godine kult sicilijanskog mučenika u srpskoj sredini potisnut je kultom Svetog Kneza Lazara, koji je takođe proslavljan 15./28. juna, objašnjava akademik Marković, prenosi portal мисија.срб.
Najstarija svedočanstva o poštovanju Svetog Vita kod Srba
Akademik Miodrag Marković u svojoj studiji ukazuje i na najstarije svedočanstvo o poštovanju Svetog Vita kod Srba, a to je mesecoslov Miroslavljevog jevanđelja iz XII veka, gde se njegovo ime jasno pominje. Lik Svetog Vita nalazi se i na raskošno ukrašenom diptihu iz svetogorskog manastira Svetog Pavla, nastalom krajem XIII ili početkom XIV veka, za koji se veruje da su mu ktitori bili kralj Milutin ili, možda, njegov brat Dragutin.
Printscreen
Ikona Svetog Vitusa (Svetog Vida)
– Ukoliko je pomenuta pretpostavka o poreklu ktitora diptiha iz manastira Svetog Pavla tačna, to delo bi bilo jedno od najranijih svedočanstava o postojanju kulta svetog Vita u srpskoj sredini . podseča akademik Marković i dalje kaže da kada je reč o njegovim prikazima u srednjovekovnoj umetnosti, najstariji primer, ako izuzmemo pomenutu predstavu s diptiha iz manastira Svetog Pavla, nalazi se u crkvi Bogorodice Odigitrije u Peći. Taj prikaz nastao je oko 1335. godine.
Razlika između crkvenog učenja i narodnih običaja
Dimitrije Marković posebno naglašava:
– Veoma je važno praviti razliku između učenja i činova (obreda) pravoslavne crkve, sa jedne strane, i narodnih običaja koje narod u nekim slučajevima vezuje uz hrišćanske praznike, sa druge. Sama Crkva uporno radi na iskorenjivanju nekih duboko ukorenjenih ali neprikladnih narodnih običaja vezanih uz hrišćanske praznike.
Vidovdan kao isključivo hrišćanski praznik
Upravo zato, kako zaključuje Marković, Vidovdan kao praznik nosi isključivo hrišćanski, a ne paganski karakter, uprkos raširenim verovanjima u narodu koja se kroz vekove prepliću sa istinskim crkvenim učenjem.
Kada je sveštenoslužitelj završio litrugiju pred bitku, ističe otac Ljubo, on je na otpustu pomenuo Svetog Vita (Vida) , a mi danas uz to ime dodajemo Svetog kneza Lazara i kosovske mučenike.
Proslavljeni holivudski glumac, reditelj i producent stigao je u srpsku carsku lavru na Svetoj gori, gde će dočekati jedan od najvećih srpskih praznika – Vidovdan.
Od Ravanice do Gračanice, od Hrama Svetog Save do srpskih crkava u Americi i Kanadi, praznična obeležavanja podsećaju na kneza Lazara, Kosovo i večnu snagu narodne vere
U mladosti je bio vojnik, a pošto je bio veoma obrazovan i hrabar, veoma se dopao caru Dioklecijanu, koji ga je postavio za načalnika svoje dvorske garde.
Beseda mitropolita šumadijskog u Ralji otvorila je pitanja bez lakih odgovora: gde počinje prava ljubav, zašto bez Boga nema istinskog odnosa među ljudima i kako se vera proverava tek onda kada naiđe na greh drugoga.
Jedinstvena kombinacija ječma, pasulja, povrća i dimljenog mesa vraća nas u kuhinje naših predaka, čuvajući duh starih domaćinstava i porodične molitve kroz generacije.
Selsko meso, staro jelo iz ruralnih krajeva, vraća se na trpeze kao simbol zajedništva, topline doma i prazničnih okupljanja — a tajna njegovog bogatog ukusa krije se u jednostavnim sastojcima i sporom, strpljivom krčkanju.
Pripremite ove nežne kolačiće po receptu koji se čuva generacijama i otkrijte kako svaki zalogaj može da probudi sećanja, poveže porodicu i upotpuni praznično slavlje.
U srednjem veku, Srbi su visoko poštovali ovog svetitelja, o čemu svedoči njegovo pominjanje u Miroslavljevom jevanđelju. Međutim, početkom 15. veka, njegov kult počinje da slabi, jer se u srpskim tipicima tada pojavljuje spomen na pogibiju Svetog kneza Lazara u Kosovskom boju.
U mladosti je bio vojnik, a pošto je bio veoma obrazovan i hrabar, veoma se dopao caru Dioklecijanu, koji ga je postavio za načalnika svoje dvorske garde.
Pravoslavni vernici danas slave Svetog proroka Danila po starom kalendaru, dok se po novom proslavlja Sveta mučenica Anisija Solunska. Katolici i muslimani ovaj dan provode u redovnim molitvama, dok Jevreji obeležavaju Asarah B’Tevet, dan strogog posta, žalosti i pokajanja.
Njegova slava među Judejima u Vavilonu počela je onda kada je on izobličio dva pohotljiva i nepravedna starca, sudije judejske, i spasao celomudrenu Sosanu (Suzanu) od nepravedne smrti.
Pravoslavni vernici danas slave Svetog proroka Ageja po starom kalendaru, Sećanje na 14.000 nevine dece po novom. Katolici slave Svetog Tomu Beketa, dok Jevreji i muslimani ovaj dan provode u redovnim molitvama.
U vreme kada je vera bila progonjena, a javno ispovedanje Hrista smatrano prestupom, dogodilo se čudo koje je stotine, pa i hiljade ljudi vratilo Bogu.
Džuman Al-Kavasmi prvi put javno govori o životu u okruženju gde je mržnja bila obaveza, o sumnjama koje su je razdirale i iskustvu koje ju je odvelo na put potpuno suprotan onome na koji je bila usmeravana.
Dok se pred doček 2026. godine figurice po istočnom kalendaru nude kao amajlije za sreću, njihovo biblijsko značenje otvara neprijatna, ali važna pitanja o granici između dekoracije, sujeverja i hrišćanske savesti.
Episkop valjevski upozorio je da i blagoslovene životne stvari mogu postati prepreka ako potisnu Boga, te podsetio da se smisao rada, braka i svakodnevice otkriva tek kada su postavljeni u pravu hijerarhiju vrednosti.
