Iako se veruje da Vidovdan vuče korene iz paganstva, akademik Dimitrije Marković objašnjava zašto ovaj dan ima isključivo hrišćansko značenje i kakvu vezu ima sa sicilijanskim mučenikom Svetim Vitom
Dok se u javnosti često može čuti da je Vidovdan praznik sa paganskim korenima, pravoslavni teolozi i istraživači upozoravaju da je reč o pogrešnom tumačenju istorijskih činjenica i hrišćanske tradicije.
Akademik Dimitrije Marković o pravom poreklu Vidovdana
Akademik Dimitrije Marković, istoričar umetnosti i redovni član SANU, stalni stručni saradnik Odseka za apologetsku misiju Misionarskog odeljenja Arhiepiskopije beogradsko-karlovačke, ističe da „i Vidovdan se, kao i spaljivanje badnjaka i krsna slava, povezuje sa našom dalekom paganskom prošlošću iako sa njom nema nikakve veze, već je u vezi sa sicilijanskim mučenikom Svetim Vitom.”
Svetogora
Akademik Dimitrije Marković, stalni stručni saradnik Odseka za apologetsku misiju Misionarskog odeljenja Arhiepiskopije beogradsko-karlovačke
Veza Svetog Vita i srpske tradicije kroz vekove
Pozivajući se na rad akademika Miodraga Markovića „Kult svetog Vita (Vida) kod Srba u srednjem veku”, Dimitrije Marković navodi da su Srbi „najverovatnije još od vremena pokrštavanja poštovali svetog Vita, mučenika sa Sicilije”. Ipak, kako piše u pomenutom radu, to poštovanje počelo je da slabi tokom 14. veka, kada je Srpska pravoslavna crkva prihvatila bogosluženje po jerusalimskom tipiku, koji nije predviđao praznovanje sicilijanskog mučenika.
– Nakon 1389. godine kult sicilijanskog mučenika u srpskoj sredini potisnut je kultom Svetog Kneza Lazara, koji je takođe proslavljan 15./28. juna, objašnjava akademik Marković, prenosi portal мисија.срб.
Najstarija svedočanstva o poštovanju Svetog Vita kod Srba
Akademik Marković u svojoj studiji ukazuje i na najstarije svedočanstvo o poštovanju Svetog Vita kod Srba, a to je mesecoslov Miroslavljevog jevanđelja iz XII veka, gde se njegovo ime jasno pominje. Lik Svetog Vita nalazi se i na raskošno ukrašenom diptihu iz svetogorskog manastira Svetog Pavla, nastalom krajem XIII ili početkom XIV veka, za koji se veruje da su mu ktitori bili kralj Milutin ili, možda, njegov brat Dragutin.
Printscreen
Ikona Svetog Vitusa (Svetog Vida)
– Ukoliko je pomenuta pretpostavka o poreklu ktitora diptiha iz manastira Svetog Pavla tačna, to delo bi bilo jedno od najranijih svedočanstava o postojanju kulta svetog Vita u srpskoj sredini . podseča akademik Marković i dalje kaže da kada je reč o njegovim prikazima u srednjovekovnoj umetnosti, najstariji primer, ako izuzmemo pomenutu predstavu s diptiha iz manastira Svetog Pavla, nalazi se u crkvi Bogorodice Odigitrije u Peći. Taj prikaz nastao je oko 1335. godine.
Razlika između crkvenog učenja i narodnih običaja
Dimitrije Marković posebno naglašava:
– Veoma je važno praviti razliku između učenja i činova (obreda) pravoslavne crkve, sa jedne strane, i narodnih običaja koje narod u nekim slučajevima vezuje uz hrišćanske praznike, sa druge. Sama Crkva uporno radi na iskorenjivanju nekih duboko ukorenjenih ali neprikladnih narodnih običaja vezanih uz hrišćanske praznike.
Vidovdan kao isključivo hrišćanski praznik
Upravo zato, kako zaključuje Marković, Vidovdan kao praznik nosi isključivo hrišćanski, a ne paganski karakter, uprkos raširenim verovanjima u narodu koja se kroz vekove prepliću sa istinskim crkvenim učenjem.
Kada je sveštenoslužitelj završio litrugiju pred bitku, ističe otac Ljubo, on je na otpustu pomenuo Svetog Vita (Vida) , a mi danas uz to ime dodajemo Svetog kneza Lazara i kosovske mučenike.
Proslavljeni holivudski glumac, reditelj i producent stigao je u srpsku carsku lavru na Svetoj gori, gde će dočekati jedan od najvećih srpskih praznika – Vidovdan.
Od Ravanice do Gračanice, od Hrama Svetog Save do srpskih crkava u Americi i Kanadi, praznična obeležavanja podsećaju na kneza Lazara, Kosovo i večnu snagu narodne vere
Dok vatrena stihija preti ljudima, domovima i prirodi, a dim guši horizonte, u svim sabornim hramovima Mitropolije crnogorsko-primorske služen je moleban za kišu – drevni vapaj koji se pokreće samo u najtežim vremenima.
Taj 3. maj 2023. promenio je sve - u životima porodica nastradalih, u obrazovnom sistemu, ali i u društvenoj svesti o bezbednosti, roditeljstvu i mentalnom zdravlju mladih.
U vreme mrsnih dana, kada se mirisi mlečnih jela i toplog hleba šire konacima, monahinje pripremaju salatu od sremuša — lekovitog zelenog dara prirode, koji u ovom receptu postaje hranljiv i lagan obrok, pogodan za doručak ili večeru.
U kuhinjama pravoslavnih domaćica, ova čorba se pripremala s ljubavlju – za praznike, slave i nedeljne porodične ručkove. Sada je pravo vreme da je ponovo otkrijete i spremite po originalnom receptu iz tradicije srpske kuhinje.
Otkrijte kako pivo pretvara ovo jednostavno jelo u ukusnu salatu sa istorijom dugom vekovima, zapisanu još 1855. u "Srbskom kuvaru" jeromonaha Jerotija iz Krušedola.
U srednjem veku, Srbi su visoko poštovali ovog svetitelja, o čemu svedoči njegovo pominjanje u Miroslavljevom jevanđelju. Međutim, početkom 15. veka, njegov kult počinje da slabi, jer se u srpskim tipicima tada pojavljuje spomen na pogibiju Svetog kneza Lazara u Kosovskom boju.
U besedi za 9. sredu po Duhovima, Sveti Nikolaj Ohridski i Žički podseća da nas očekuje trenutak koji će zauvek razdvojiti pravedne od nepravednih, radost od žalosti, svetlost od tame — i da nas taj čas može zateći nespremne.
Uoči početka Velikogospojinskog posta, Srpska pravoslavna crkva nas poziva da izgovorimo reči koje otvaraju vrata oproštaju i miru, kako bismo spremni zakoračili u susret prazniku Uspenja Presvete Bogorodice.
