SIMBOLIKA I ZNAČAJ CRKVENIH ZVONA: Vasilij Gančenko otkriva zašto u ranom hrišćanstvu nije bilo zvonjave i kada su zvonici počeli da se grade

Crkvena zvona predstavljaju jedno od najprepoznatljivijih obeležja pravoslavne duhovnosti. Njihov zvuk nije samo praktičan način pozivanja vernika na bogosluženje, već i nosilac duboke simbolike i duhovne poruke, kako za one koji su u hramu, tako i za one koji su izvan njega.

- Zvona su važan deo hrišćanske crkvene službe, kojom se vernici pozivaju na bogosluženje i obaveštavaju o njegovom početku, najavljuju se najvažniji trenuci molitava i obreda onima koji nisu u crkvi i izražava se praznično slavlje i duhovna radost tokom najvećih praznika - ističe Vasilij Gančenko, umetnik iz Rusije i jedan od najpoznatijih majstora izrade crkvenih zvona na svetu.

Schutterstock

 

- Zvona su ušla u upotrebu u crkvama na Zapadu. Za bogosluženje su se pre toga vremena koristile drvene ili metalne daske, u koje su se u određeno vreme zadavali odmereni udarci čekićem ili štapom, pa su se te daske nazivale klepala - nastavlja Vasilij Gančenko, dodajući da su sva zvona smeštena, uglavnom, u posebnom zdanju (zvoniku), višem od zgrade same crkve, tako da se zvonjava čuje i preko udaljenijeg prostora.

- Često se postavljaju na krov hrama ili u kulu jedne od kupola, na ulazima u hram iznad priprate, u svodovima priprate, u posebnim malim zgradama - zvonicima, a ponekad i u hramu sa zapadne strane.

Ovaj umetnik, koji je ceo svoj radni vek posvetio zvonima, dalje ističe da u starozavetnim vremenima nije bilo zvona. Takođe, u prvim vekovima hrišćanske crkve nije bilo zvona.

milesevskaeparhija.rs

 

- U zapadnoj crkvi zvona su se pojavila i proširila u 8. veku, a prema drugim izvorima još u 4. veku, u gradu Noli, kod episkopa Pavlina. U istočnim crkvama zvona se koriste od 9. veka, mada ima izvora u kojima se navodi 12. vek. U Rusiji su se uvodila ubrzo po usvajanju hrišćanstva, ali su se široko raširila od kraja 16. veka, a od 17. do 20. veka su tako široko i čvrsto ušla u crkveni život, i tako su sjedinjena sa bogosluženjem pravoslavne crkve i sa idejom narodne pobožnosti, i ovo pitanje njihovog duhovnog i simboličkog značenja zaslužuje posebnu pažnju.

Vasilij Gančenko podseća da se u molitvama za osvećenje crkvenih zvona, u drugom delu Trebnika, pominje sedam srebrnih truba, koje je Gospod zapovedio Mojsiju da napravi da pozivaju narod na žrtvu i molitvu, na snaženje hrabrosti vojske tokom ratova.

Printscreen/Yandex.kz

 

Ove srebrne trube, u koje su zatrubili izrailjski sveštenici, potresli su zidove neprijateljskog Jerihona, tako da ne samo sa „umnim i živim stvorenjima“, već i sa bezdušnim predmetima, „kao Mojsijev štap i bakarna zmija u pustinji“, Gospod Bog ima moć da čini slavna dela i čudesa „na spasenje i korist vernih“.

- Na osnovu toga se za osvećivano zvono traži blagoslov Božiji da bi oni koji ga čuju danju ili noću bili pokrenuti da proslavljaju ime Božije i okupljaju se u crkvi, tako da sama zvonjava daje slavu Bogu, da bi zvonjenje zvona osvetlilo vazduh i oteralo iz njega sve štetne sile, da bi se ovim zvonkim vetrom smirile i prestale oluje, grad i vihorovi i strašni gromovi i munje; da bi se, najzad, čuvši ga, verne sluge Božje učvrstile u pobožnosti i veri i hrabro se oduprle „svim đavolskim nagovorima“, pobeđujući ih molitvom i pohvalom Bogu - kaže Vasilij Gančenko.

- Sam Gospod Isus Hristos kaže da će na kraju sveta 'poslati anđele svoje s velikim glasom trubnim; i sabraće izabrane svoje od četiri vetra, od kraja do kraja nebesa' (Matej 24:31). Apostol Pavle govori o poslednjoj trubi koja će zatrubiti, o trubi Božijoj, tokom koje će se desiti promena živih ljudi u besmrtna bića i vaskrsenje mrtvih (1. Kor. 15:52; 1. Sol. 4:16–17).

milesevskaeparhija.rs

 

Značajno je da su u ranohrišćanskom dobu, u 4. veku, u egipatskim i nekim palestinskim manastirima trube korišćene u iste svrhe za koje su kasnije korišćena zvona. U davna vremena, u manastirima, drvene, gvozdene, bakarne, pa čak i kamene lopatice i zakovice bile su široko korišćene za prizivanje bratije na molitvu i za vreme bogosluženja, kako bi posebno pobudile pažnju onih koji se mole.

- I u drvenom bilu, i u zvonu od legure, i u srebrnoj trubi, najvažnija zajednička stvar koja ih spaja i izjednačava je sam zvuk, kao signal koji odgovara tajanstvenom uskliku u ponoć: 'Gle, dolazi mladoženja, izađi mu u susret' (Matej 25:6), što prikriveno prikazuje drugi Hristov dolazak - kaže on i dodaje:

- Takav signal nije ništa drugo do dobra vest o Dolasku Sudije i Izbavitelja. Zvuk truba, bila, klepala i zvona je takođe jevanđelje bogosluženja. Stoga je zvonjava dobila izuzetno tačno ime – blagovest. Sa ove tačke gledišta, zvonjava zvona za crkvu i parohiju, ili za bratiju manastira, slična je onome što je Jevanđelje za celu vaseljenu, što u prevodu znači dobra vest.

Shutterstock

 

U bogoslužbenim knjigama zvono se naziva kampan, što je etimološki povezano sa nazivom rimske provincije Kampanije, u kojoj se kopao najbolji bakar za zvona, kao i sa grčko-latinskim nazivom polja – campi, i sa imenom cveta zvončića, koji raste na livadama – campanula. U svom spoljašnjem obliku, zvono nije ništa drugo do prevrnuta zdela iz koje kao da se izlivaju zvuci noseći Božiju milost.

„U istočnim pravoslavnim zemljama, u 11. i 12. veku, bilo je mnogo protivnika zvona pod izgovorom da ona pripadaju latinskoj crkvi, ali je u 12. veku usledio zvaničan blagoslov za njihovu upotrebu u pravoslavnoj crkvi. Zvona u početku nisu imala stalno mesto u hramu: bila su okačena u svodovima ulaznih dveri, i unutar hramova, i u kupolama, i na pojedinačnim zvonicima kod hramova, i na portama, crkvenim ogradama, na vratima manastirskog zida,” pripoveda Vasilij Gančenko.

- Zvonici su u početku građeni odvojeno od crkava. Ali u arhitekturi 16. i 17. veka pojavili su se hramovi, izgrađeni zajedno sa zvonicima, koji su postali deo hramovne zgrade, čineći sa njom celinu. Ovakvi zvonici su postavljeni na zapadnoj strani hrama, tako da se u hram ulazi kroz donji sprat zvonika, koji u ovom slučaju može biti predvorje.

Printscreen/Yandex.kz

 

Pojava zvonika nastala je zbog želje i sposobnosti stvaranja velikih i zvučnih zvona. Osim toga, što je zvono više podignuto, to se dalje može čuti, pa se čini da je visoki zvonik skladan samoj ideji zvona. Zvonik duhovno može označavati planinu sa koje je Gospod propovedao Jevanđelje, i jarbol lađe, gde se nalazi posmatrač, najavljujući opasnost ili približavanje dugo očekivanog cilja putovanja, i vrhunac putovanja zemaljske istorije čovečanstva, na kojoj će zatrubiti Arhanđelska truba, najavljujući dolazak Hristov i početak večnog života.

„Zvonjenje tokom liturgije i jutrenja poziva vernike van hrama da svoje molitve sjedine sa molitvama prisutnih na bogosluženju. Posebna zvona i zvonjave prate svečane molitve, vodosvećenje i verske povorke. Za vreme posta zvonjava je svedena na minimum. Umetnost crkvenog zvona je jedinstvena i predstavlja ne samo veliki duhovni fenomen, već i pravo remek-delo svetske kulture,” zaključuje Vasilij Gančenko.

Ostavite komentar

Пошаљи коментар

Vaš komentar je uspešno snimljen i biće vidljiv nakon verifikacije administratora portala.

0 Komentara