Zbog ovih čudotvornih lanaca crkva se bila nadaleko pročula, pa su „pod te sindžire da nađu spasa" u nju dolazili ne samo lokalni Grci, Turci i Srbi već i nevoljnici čak iz Persije i Egipta.
Nakon pada Beograda pod osmansku vlast 1521. godine, Srbi su odvedeni iz grada i naseljeni u Istanbulu i okolini. Oni su sa sobom tamo poneli svoje relikvije, pored ostalog i veliku, pozlaćenu i posrebrenjenu ikonu Bogorodice koja je smatrana čudotvornom i bila jedna od najvećih beogradskih svetinja. Trag ovih beogradskih Srba u Istanbulu je vremenom sasvim izbledeo. Od njih je ostao toponim Beogradska šuma u kojoj je nekada postojalo i Beogradsko selo, kao i priča o Beogradskoj crkvi i nestaloj čudotvornoj beogradskoj ikoni za kojom su svojevremeno tragali Stojan Novaković i Aleksandar Deroko.
Pre tri godine navršilo se petsto godina od pada Beograda pod osmansku vlast. Odmah pošto je 29. avgusta 1521. sultan Sulejman, kasnije nazvan „Veličanstveni", u pobedničkoj povorci ušao u Beograd, naredio je da se pravoslavna crkva u Donjem gradu, Saborna crkva posvećena Uspenju Bogorodičinom, pretvori u džamiju, a da se beogradski Srbi rasele.
Wikipedia
Sulejman Veličanstveni.
Srbi odvedeni iz Beograda naseljeni su u Carigradu i okolini.
- Po svemu sudeći, sultan Sulejman je deo stanovnika Beograda naselio na dve lokacije - rekao je za RTS istoričar Vladimir Božinović povodom veb-simpozijuma vizantologa „Niš i Vizantija" održanog 2020. godine, na kome je predstavio svoje istraživanje na temu sudbine Srba doseljenih u Istanbul pre pola milenijuma i tamošnje Crkve Bogorodice Belgradkapi.
- Jedna grupa živela je unutar gradskih zidina u mahali kod Beogradske kapije (Belgradkapı mahallesi), u današnjoj opštini Fatih (Fatih), a druga daleko van starog grada u Beogradskoj šumi kod mesta Bahčekoj (Bahçeköy), u današnjoj istanbulskoj opštini Sarujer (Sarıyer) - naveo je Božinović.
Beogradska šuma
Shutterstock
Pogled na Istanbul.
U Istanbulu i danas postoji toponim Beogradska šuma (Belgrad Ormanı). U njoj je nekada postojalo Beogradsko selo, osnovano pošto se deo doseljenih Srba nakon pada Beograda ovde naselio.
- Oni su bez sumnje radili na održavanju čistoće brane i najvećeg jezera sa pijaćom vodom poznatog kao Büyük Bent - navodi Božinović.
- Voda se odavde, kao i iz drugih jezera koja i danas postoje u Beogradskoj šumi, akvaduktima dovodila do starog grada. Beogradsko selo se pominje u brojnim osmanskim dokumentima, a sasvim je porušeno krajem 19. veka zbog pojave zaraze koja je pretila da se putem vode iz jezera prenese na čitav grad. Od ovog sela jedino je ostala ruina njegove crkve obrasla u šumsko rastinje koja najverovatnije potiče iz prvih decenija 19. veka.
Stojan Novaković, koji je u dva navrata boravio u diplomatskoj službi u Carigradu, opisao je u jednom tekstu krajem 19. veka tada još postojeće Beogradsko selo.
- Odlazili smo više puta u to selo Beograd, u istog imena šumu i na zatone. Izvan sela nalazi se crkvica s grobljem, u šumi, koja se nastavlja odmah iza onoga proplanka na kome je sazidano selo. Osim istoga imena, ništa drugo danas ne opominje na poreklo i na postanje ovoga sela. Ni u crkvi i njenim knjigama, ikonama i utvarima, ni na groblju nema nikakva znaka koji bi opominjao na te prve doseljenike. Sve je propalo i utopilo se u ovamošnjoj pravoslavnoj narodosti - grčkoj - beleži Novaković.
Beogradske relikvije
Wikipedia
Stojan Novaković.
Stojan Novaković je za vreme boravka u Istanbulu istraživao tragove starih Beograđana, i svoje nalaze opisao u tekstu Naselja Beograđana od 1521. godine u Carigradu, objavljenom 1899. godine. Naročito se interesovao šta se dogodilo s relikvijama koje su Beograđani 1521. poneli sa sobom u Carigrad.
Na osnovu zapisa Ilariona Ruvarca, Novaković navodi da su među njima bile mošti Svete Petke, svetiteljke iz 11. veka rodom iz okoline Carigrada, zatim mošti Svete Teofanije, prve supruge vizantijskog cara Lava VI Mudrog, ruka Svete Varvare, svetiteljke iz 4. veka, kao i jedna velika, pozlaćena i posrebrenjena ikona Bogorodice koja je smatrana čudotvornom i bila jedna od najvećih beogradskih svetinja.
Ovu beogradsku čudotvornu ikonu pominje arhiepiskop Danilo II u Žitiju kraljice Jelene (Anžujske). Opisujući posetu srpske kraljice Simonide, supruge kralja Milutina, svojoj jetrvi Katilini Arpad, ugarskoj princezi i supruzi kralja Dragutina, Danilo navodi da se Simonida 1315. godine u „slavnom i sjajnom gradu zvanom Beograd srpski, koji stajaše na obali reke Dunava i Save.... u sabornoj crkvi mitropolitskoj pokloniše sa umiljenjem čudotvornoj ikoni presvete Bogorodice". Poreklo ove ikone nije poznato, ali se pretpostavlja da je reč o istoj ikoni koja se u zapisima o Beogradu pominje još 1073. godine. Godine 1521. s Beograđanima i ona je krenula put Carigrada.
Deo Beograđana se tada u Carigradu naselio u mahali kod Beogradske kapije koja je ponela naziv Beogradska mahala, i uskoro dobili dozvolu da tu sagrade svoju crkvu u kojoj će pohraniti neke od relikvija koje su poneli iz Beograda.
Na osnovu usmenog predanja, ove događaje detaljnije opisuju hroničari Istanbula tek u 19. veku, kao što je poznato iz dela Aleksandrosa Paspatesa i Skarlatosa Vizantiosa, skreće pažnju Vladimir Božinović, ali se crkva kod Beogradske kapije pominje i u nekoliko ranijih izvora. Između ostalih, svedočanstva o njenom postojanju ostavili su sledeći putopisci - Trifun Korobeinikov (1583), Paterakis (1604), Smit (1669) i Hovhanesjan (18. vek).
Beogradska crkva
Google maps
Pogled sa ulice na Crkvu Bogorodice Beogradske.
Na mestu gde su Srbi raseljeni iz Beograda podigli svoju crkvu, u današnjem Istanbulu na adresi Hacı Hamza Mektebi Sokak 61, Yedikule, sada se nalazi mala grčka crkva koja nosi naziv po beogradskoj Bogorodici, Panagia tou Veligradiou, ili Theotokos Belgradkapı.
Ova crkva, opasana debelim zidovima, podignuta je oko 1837. godine, navodi Božinović: „O tome svedoči natpis na kamenoj ploči koja je uzidana u njenu južnu fasadu. Arhitekta crkve bio je Hadži Nikolas Mirasan, koji je podigao i druge crkve iz ovog perioda u Carigradu. On se potpisao na kamenoj ploči koja je uzidana u istočni zid objekta. Pored njega svoje potpise na fasadama crkve ostavili su i drugi majstori kao što su: Kostas, Dimitrij Župan i Siljan iz sela Vrben kod grada Debra u Makedoniji. Ovaj poslednji je isklesao prikaz krsta na južnoj fasadi crkve. Na dnu kamene ploče ostavio je i veoma zanimljiv ćirilični natpis koji glasi: 'Krst u kamenu isklesao je majstor Siljan iz sela Vrben februara 1837. godine'."
Kako je izgledala ranija crkva na ovom mestu nije poznato, napominje Božinović.
- Sudeći po ostacima dekorativne kamene plastike, na ovom mestu se nalazila znatno starija vizantijska crkva. Nije isključeno da je ona prvobitno bila podignuta u okviru manastirskog kompleksa koji je kasnije opusteo, budući da su se u vreme Vizantije na samom obodu grada i uz njegove zidine uglavnom nalazili manastirski kompleksi. Postoje pretpostavke da je na ovom mestu podignuta sasvim nova građevina 1523. godine, ali je veća verovatnoća da je tom prilikom samo obnovljena starija romejska crkva. U južnom delu dvorišta sadašnje crkve postoje ostaci urušene agijazme, svojevrsne strukture sa svetom vodom, koja je najverovatnije obnovljena u 19. veku, a mogla bi da bude i znatno starijeg datuma.
Tajna beogradske ikone
Wikipedia
Stojan Novaković
Stojan Novaković je bio prvi koji je ovu crkvu istraživao, pored ostalog i u nadi da će u njoj zateći nešto od beogradskih relikvija koje su ovde dospele 1521. godine, možda i onu čudotvornu beogradsku ikonu. U pomenutom napisu iz 1899. on opisuje „Beogradsku crkvu u Beligrad mahali", kako je naziva, i kaže: „U njoj pada u oči bogatstvo u ikonama i njihovom srebrnom nakitu. Leva prestolna ikona Bogorodičina je veoma okićena srebrom i mnogim poklonima u sitnim ručicama, glavama i sličicama od kovana srebra."
Da li je ikona koju Novaković opisuje ona čudotvorna beogradska ikona koja je krasila Uspensku crkvu u beogradskom Donjem gradu i koju su Beograđani doneli u Carigrad 1521. godine?
Novaković navodi šta su mu grčki sveštenici rekli. „Od svih svetinja što su ih, po svima svedodžbama, doneli ovamo Beograđani od 1521. godine, sveštenici sada pokazuju na templu samo četiri prestone ikone, za koje postoji predanje da su donete iz Beograda. Lako se, na prvi pogled, videlo da su ikone starinske; drvo na dnu već izgleda istrošeno od starine. Na prestonoj ikoni do levih vrata ima ozgo srpsko-slovenski natpis 'Sveti Nikola'... Po dnu slike je tekao zlatan zapis u jednoj vrsti, u kome smo mogli raspoznati pojedina na slova, ali nikakva se reč ne mogaše sastaviti. Ikona je, radi ponavljanja, suviše premazivana lakom, te se stoga slova ne mogahu raspoznati. Na ikoni je sveti Nikola, a oko njega su kao okvir različite slike. Ispod poslednje s desna čita se kao završetak natpisa ZMZ, tj. 7047 (1539). Ako smo mi tačno pročitali zapisani broj, onda je ikona zaista stara i zaista srpska. Može biti da je tada crkva zidana, pa da je na gotovoj iz Beograda donetoj ikoni onaj zapis po dnu ikone dodan".
Usled burnih događaja u Turskoj i na Balkanu, nakon Novakovića decenijama se niko nije poduhvatio detaljnijeg izučavanja Beogradske crkve u Beligrad mahali niti pokušao da identifikuje moguće stare beogradske ikone.
Čudotvorni sindžiri
Shutterstock
Novinar Đorđe Bukilica je ovu crkvu posetio, i u Vremenu objavio nekoliko tekstova o njoj.
Između dva svetska rata beogradske novine su u nekoliko navrata pisale o „Beogradskoj crkvi" u Carigradu. Novinar Đorđe Bukilica je ovu crkvu posetio, i u Vremenu objavio nekoliko tekstova o njoj i u njima naveo nekoliko zanimljivih predanja koje je čuo u Istanbulu.
Tako je 1932. godine Vreme pisalo da je ova crkva pre Prvog svetskog rata bila popularna među istanbulskim Srbima i Grcima, ali i među Turcima, i to u prvom redu zbog tzv. čudotvornih sindžira koji su se u njoj čuvali. O tim gvozdenim lancima novinar donosi svedočanstvo izvesnog Paskala Dimitrijevića, starijeg Srbina koji je držao pekarsku radnju u Beogradskoj mahali.
"Nekada su u crkvi čuvali jedne sindžire od gvožđa, koji su odnekud bili blagosloveni, i lečili su ludake svih vera, kako koji stigne", pričao je Paskal Dimitrijević Đorđu Bukilici. "Lepo ih stave pod vrata, vežu ludaka, i tako vezanog ostave po bilo kom vremenu tri, četiri dana. On posle ozdravi. Ludak mnogo viče i kuka, ali ne pomaže. Sindžire ne može da skine. A posle ga nađu mirnog. Izleči se čovek zanavek".
Zbog ovih čudotvornih lanaca crkva se bila nadaleko pročula, piše Vreme, pa su „pod te sindžire da nađu spasa" u nju dolazili ne samo lokalni Grci, Turci i Srbi već i nevoljnici čak iz Persije i Egipta. Međutim, neko je ove sindžire ukrao, i otad je crkva, koju su dotle najviše čuvali upravo Turci, izgubila na važnosti. Usledilo je još nekoliko pohara u kojima su lopovi krali dragocenosti iz crkve.
Novinar Vremena, opisujući crkvu, navodi i da se veruje da su dve velike oltarske ikone, „Sveti Nikola", o kojoj je govorio i Novaković, ali i „Hristova ikona", donete iz Beograda 1521. godine . Uz njegov članak objavljene su i prve fotografije ove crkve i njenog ikonostasa.
Istanbulski pogrom
Tragom predanja i zapisa, želeći da sazna da li je neka od ikona koje je Novaković video u Beogradskoj crkvi od onih koje su Srbi 1521. godine poneli iz Beograda, a naročito da li je među njima i ona kultna beogradska ikona Bogorodice, u Istanbul se 1953. godine zaputio i Aleksandar Deroko.
"Ikona je bila smeštena u crkvi Bogorodice, koja i danas postoji (mada novija - prezidana) i zove se Teotokos Beligradiu - Beogradska Bogorodica", pisao je Deroko.
"Stojan Novaković je video tu ikonu (i ostale uz nju). Danas se na ikonostasu nalaze tri velike ikone. Dve 'prestone' i još ikona Svetog Nikole. Jedino ova poslednja ima srpski natpis 'Sv. Nikola', a dole je od drugog reda ostala samo polovina, i to sasvim teško čitljiva. Na kraju je godina 'ZMZ', što znači 1539. I stil ikona slagao bi se sa ovim vremenom. On je na sve tri ikone isti, a ova ikona Bogorodice svakako da nije ona koju Danilo pominje da je bila u Beogradu u početku 14. veka. Ipak, sve ovo je značajno i trebalo bi bolje proučiti i rasvetliti", beleži Deroko.
Međutim, nije bilo vremena za bolje proučavanje i rasvetljavanje tajni koje je ova crkva skrivala.
Dve godine po Derokovoj poseti, tokom Kiparske krize, 6. i 7. septembra 1955. godine desio se tzv. Istanbulski pogrom. U Istanbulu su tada demolirane grčke radnje, škole, kuće i drugi objekti, pored ostalog i 73 grčke crkve. Među njima je bila i Beogradska crkva. U podmetnutom požaru crkva je spaljena, a ikonostas sa starim ikonama koje su opisali Novaković i Deroko je izgoreo.
Na pitanje sa li je nešto iz crkve ipak sačuvano, Vladimir Božinović je rekao: „Pored južnog ulaza u crkvu postoje i dva fragmenta kamenih stubova koji bi mogli da pripadaju prvobitnoj građevini na ovom lokalitetu", a na pitanje postoji li mogućnost i da je neka od beogradskih ikona koju su Srbi doneli u Istanbul 1521. godine ipak izbegla uništenje, Božinović kaže da „Novaković i Deroko pominju ikone iz crkve čiji je enterijer, nažalost, sasvim izgoreo u podmetnutom požaru 1955. godine. Budući da je na njima bila signirana 1539. godina, te ikone su najverovatnije krasile ikonostas starije crkve, koja je porušena početkom 19. veka. Sve današnje ikone potiču iz vremena obnove, odnosno iz druge polovine 20. veka, osim jedne vrlo potamnele ikone sa žitijem svetitelja u priprati crkve koja bi mogla da bude starija..."
Pa ipak, možda je ipak prerano da se stavi tačka na priču o Beogradskoj crkvi u Istanbulu.
Naša Crkva ostaje duboko posvećena negovanju mira i pomirenja. Međutim, mir može opstati samo tamo gde vlada pravda, i gde se poštuje i čuva svetost verskih objekata i poštuju osnovna ljudska prava, navodi se u saopštenju.
Ono što posebno treba naglasiti jeste da SPC u isto vreme nije poklonila MPC sve one srpske svetinje i manastire, koje su gradili srpski vladari u istoriji. Tomosom o autokefaliji MPC te svetinje nisu poklonjene, kao što pojedini zlonamerni ili pak neznaveni ljudi komentarišu, već su dati na upotrebu, a to su dve suštinski različite pravne formulacije, istakao je arhimandrit Petar (Dragojlović).
O vremenu podizanja hrama i njegovom osnivaču nema podataka ni u drugim pisanim izvorima srednjeg veka, a prema narodnom predanju manastir je podigao despot Stefan Lazarević
Videdo na kojem poslanica vladajuće partije Ajlin Keskin ljubi ruku predsedniku dok prima pomoć za dete, izazvao je podele u javnosti i otvorio debatu o granicama poštovanja, islamskom učenju, tradiciji i političkoj lojalnosti u savremenom društvu.
Zbog ovih čudotvornih lanaca crkva se bila nadaleko pročula, pa su „pod te sindžire da nađu spasa" u nju dolazili ne samo lokalni Grci, Turci i Srbi već i nevoljnici čak iz Persije i Egipta.
U uzvišenoj atmosferi Kolarčeve zadužbine, uz zvuke Mokranjčeve muzike i blagoslov patrijarha srpskog Porfirija, obeleženo je 110 godina od upokojenja velikog kompozitora i 180 godina od osvećenja Saborne crkve Svetog Arhangela Mihaila.
Takvih priča ima puno, a među akterima su i programeri koji su napustili velike IT kopmanije i sa porodicom otišli u Rusiju, ali i umetnici koje hrišćanstvo inspiriše.
Presveta Bogorodica mi je rekla da će se ispuniti sve što je zapisano u Svetom pismu. Dolazi treći svetski rat, 3/4 čovečanstva će biti uništeno, samo 1/4 ćovečanstva će biti spasena, pričala je Prepodobna Sofija Klisurska.
Iguman manastira Ribnica objašnjava kroz konkretne primere da li iza nečijih problema stoji bolest ili delovanje zlih sila, daje duhovne savete i ukazuje na molitveni put koji otkriva pravu prirodu patnje.
Pitanje koje nije jasno mnogima tiče se načina na koji se tradicija proslavljanja kućnog sveca prenosi na ženske članove porodice, posebno u slučajevima kada žena dolazi u novu porodicu, nakon braka.
Na današnji praznik, prisećamo se svedočanstava o događaju koji se odigrao pred ikonom Svetog velikomučenika Dimitrija u Solunu. Ovaj neobični susret sa svetiteljem, u trenutku kada su sile protiv pravoslavlja bile brojčano nadmoćnije, postao je simbol borbe za slobodu, veru i opstanak srpskog naroda.
Zbog zastrašujućih događaja na Bliskom Istoku, koji unose nemir i strah, mnogi se vraćaju rečima svetogorskog monaha iz 20 veka, koje je pre mnogo godina predvideo ono čemu sada svedočimo.
Videdo na kojem poslanica vladajuće partije Ajlin Keskin ljubi ruku predsedniku dok prima pomoć za dete, izazvao je podele u javnosti i otvorio debatu o granicama poštovanja, islamskom učenju, tradiciji i političkoj lojalnosti u savremenom društvu.
Takvih priča ima puno, a među akterima su i programeri koji su napustili velike IT kopmanije i sa porodicom otišli u Rusiju, ali i umetnici koje hrišćanstvo inspiriše.
Sveti Teofan Zatvornik u svojoj knjizi za 30. sredu po Pedesetnici razmatra tri unutrašnje prepreke koje sprečavaju istinsko obraćenje i spasenje, pozivajući nas na duboko duhovno samoproučavanje i oslobađanje od samoljublja, vezanosti za imanje i stida pred ljudima.
Zbog ovih čudotvornih lanaca crkva se bila nadaleko pročula, pa su „pod te sindžire da nađu spasa" u nju dolazili ne samo lokalni Grci, Turci i Srbi već i nevoljnici čak iz Persije i Egipta.
Od neobičnih fresaka Presvete Bogorodice sa krilima i Svetog Hristofora sa psećom glavom, do čudesnih isceljenja i manastirskih proizvoda – otac Teofil za portal religija.rs otkriva tajne ovog duhovnog bisera.
Od neobičnih fresaka Presvete Bogorodice sa krilima i Svetog Hristofora sa psećom glavom, do čudesnih isceljenja i manastirskih proizvoda – otac Teofil za portal religija.rs otkriva tajne ovog duhovnog bisera.
Jedinstvena tradicija u srcu Severne Makedonije spaja satiru, misticizam i duhovnost u slavlju Pravoslavne nove godine, dok svaka maska krije priču o prošlosti i sadašnjosti.
