Na dan velikog jubileja, u Deževi podno Golije, gde su se nekada nalazili dvorovi Stefana Nemanje, služena je liturgija kao snažno podsećanje na duhovno rodno mesto pravoslavnih Srba — tamo gde se rodila svetosavska iskra koja i danas greje srpski narod.
Povodom velikog jubileja — 850 godina od rođenja Svetog Save — njegova svetost patrijarh srpski g. Porfirije služio je 2. maja 2025. godine svetu arhijerejsku liturgiju u hramu Svetog Save u Deževi, na mestu gde je veliki župan Stefan Nemanja utemeljio prvu srpsku državu i gde su se nalazili njegovi dvorovi i saborna crkva. Upravo ovde odrastali su njegovi sinovi Vukan, Stefan Prvovenčani i Rastko, kao i mnogi drugi velikani iz loze Nemanjića.
Foto: preuzeto sa spc.rs
Crkva Svetog save u Deževi
Njegovoj svetosti sasluživali su visokopreosvećena gospoda mitropoliti raško-prizrenski Teodosije i požarevačko-braničevski Ignatije, preosvećeni episkop novobrdski g. Ilarion, kao i brojne sveštenoslužiteljske i monaške ličnosti iz više eparhija Srpske pravoslavne crkve. Liturgiji je prisustvovao i veliki broj vernog naroda iz svih krajeva Raške oblasti.
Foto: preuzeto sa spc.rs
Liturgiju je služio patrijarh Porfirije uz sasluženje vladika: Teodosija, Ignjatija i Ilariona
Obraćajući se prisutnima, patrijarh Porfirije je naglasio da je Sveti Sava uveo srpski narod u tajnu krsta i vaskrsenja Hristovog, zbog čega je Deževa duhovno rodno mesto svih pravoslavnih Srba:
— Sveti Sava je ovde rođen pre 850 godina — to je njegov jubilej, ali i naš jubilej. Odavde je stasavao u čoveka Božjeg, duhovnog gorostasa. Išao je po svetu — do Egipta, do kalifa u Bagdadu, putovao na Zapad — svuda uspostavljao mostove prijateljstva i bratske odnose. Time je pokazao da je ljubav smisao našeg postojanja, da ona pre ili kasnije pobeđuje svaku bitku, pa i onu najtežu. Ljubav prihvata i omalovažavanje i progon, jer nosi krst. A u krstu i raspeću Hristovom sadržana je pobeda Božja.
— Ovde je rođen Sveti Sava i vi koji ste odavde, braćo i sestre, blagosloveni ste i treba da budete ponosni. Ovde smo svi mi rođeni — svi pravoslavni Srbi. Ovo je rodno mesto svakoga od nas! Zato smo vam došli kao rođenoj braći i sestrama, da se ukrepimo vašom verom i ljubavlju i da se zajedno molimo Gospodu da svima podari mir, radost i jedinstvo, da svi budemo jedno — u veri, u vrlini i u dobru — poručio je patrijarh Porfirije.
Foto: preuzeto sa spc.rs
Posle svečanosti u Deževi, patrijarh je posetio crkvu svetih apostola Petra i Pavla u Rasu, gde je osveštao i položio kamen temeljac za novi konak
Nakon liturgije, patrijarh je u pratnji arhijereja posetio crkvu svetih apostola Petra i Pavla, poznatu kao Petrova crkva, u Rasu, gde je osveštao i položio kamen temeljac za novi konak. Tom prilikom poklonio se svetinjama najstarijeg hrišćanskog hrama na prostoru Srbije.
U manastiru Đurđevi stupovi, zadužbini Stefana Nemanje, potom je održana sednica Svetog arhijerejskog sinoda Srpske pravoslavne crkve.
Mesto svetosavskog izvora
Prema predanju, sveti Sava — prvi arhiepiskop srpski — rođen je 1175. godine u tadašnjoj srpskoj prestonici Rasu, na prostoru današnjeg sela Miščiće kod Novog Pazara, u Deževi podno Golije. Vekovima su meštani tog kraja Savindan slavili na livadi u središtu sela, kod metalnog krsta i mladog hrasta za koji se veruje da je označavao mesto rođenja Rastka, najmlađeg sina Stefana Nemanje. Predanje kaže da je upravo tu, u Miščiću, jer je Nemanja svog sina zvao „mišće moje malo“, te je selo po tome dobilo ime.
Nekadašnji sjaj ovog kraja osvetljava istorija saborne crkve, u kojoj je na čuvenom Deževskom saboru 1282. godine kralj Dragutin ustupio presto bratu Milutinu. Tu su i Petrova crkva, u kojoj je Nemanja kršten i gde se 1196. odrekao vlasti i otišao u Hilandar, kao i veličanstveni Đurđevi stupovi — jedan od najvažnijih spomenika nemanjićke duhovnosti.
Arheološka istraživanja u Deževi započeta su 1980-ih godina, kada su otkriveni ostaci stare crkve sa živopisima, kao i srednjovekovno groblje sa nadgrobnim spomenicima iz 14. i 15. veka.
Sagrađena na temeljima predanja i duhovnog pamćenja, današnja crkva svetog Save u Deževi počela je da se uzdiže 2012. godine, kada je postavljen kamen temeljac. Verni narod Deževske doline danas je dočekao da baš u toj crkvi, na dan velikog jubileja 2. maja 2025, patrijarh srpski Porfirije sa arhijerejima Srpske pravoslavne crkve služi svetu liturgiju — kao svedočanstvo živog pamćenja i večne svetosavske vatre.
U svečanoj atmosferi Trojice-Sergijeve lavre, u prisustvu patrijarha Kirila i uglednih jerarha, srpski patrijarh ovenčan je visokim priznanjem za doprinos bogoslovlju i bratstvu dva naroda koje povezuje viševekovna duhovna veza.
Mnoga deca u Beogradu, Nišu ili Novom Sadu nisu čula za Deževu i Miščiće. Vode ih na ekskurzije u Grčku i Tursku, a zaobilaze postojbinu Stefana Nemanje i Svetog Save, kazuje penzionisani profesor Mirko Popovac, koji svakodnevno prolazi pored ostataka Saborne crkve Nemanjića.
U okviru studijskog putovanja kroz Srbiju i Bosnu i Hercegovinu, budući evropski zvaničnici i diplomate iz više od 30 zemalja s pažnjom su slušali poruke poglavara Srpske pravoslavne crkve o duhovnom identitetu, ulozi Crkve u društvu i važnosti dijaloga među različitim kulturama.
Sam čin rađanja deteta nije samo biološki događaj, već duboko duhovni podvig, jer se kroz njega žena udostojava da postane saradnik Božiji u delu stvaranja.
Dok se pred doček 2026. godine figurice po istočnom kalendaru nude kao amajlije za sreću, njihovo biblijsko značenje otvara neprijatna, ali važna pitanja o granici između dekoracije, sujeverja i hrišćanske savesti.
Episkop valjevski upozorio je da i blagoslovene životne stvari mogu postati prepreka ako potisnu Boga, te podsetio da se smisao rada, braka i svakodnevice otkriva tek kada su postavljeni u pravu hijerarhiju vrednosti.
U besedi za 30. utorak po Duhovima, Sveti Nikolaj Ohridski i Žički govori o veri koja ne skreće pred opasnošću i o čoveku koji ne vodi narod snagom, već potpunim oslanjanjem na Boga.
Jedinstvena kombinacija ječma, pasulja, povrća i dimljenog mesa vraća nas u kuhinje naših predaka, čuvajući duh starih domaćinstava i porodične molitve kroz generacije.
Selsko meso, staro jelo iz ruralnih krajeva, vraća se na trpeze kao simbol zajedništva, topline doma i prazničnih okupljanja — a tajna njegovog bogatog ukusa krije se u jednostavnim sastojcima i sporom, strpljivom krčkanju.
Pripremite ove nežne kolačiće po receptu koji se čuva generacijama i otkrijte kako svaki zalogaj može da probudi sećanja, poveže porodicu i upotpuni praznično slavlje.
Centralna proslava velikog jubileja održaće se 24. i 25. oktobra u Deževi, uz svečanu akademiju i liturgijsko sabranje kojim će načalstvovati poglavar Srpske pravoslavne crkve.
Episkop valjevski upozorio je da i blagoslovene životne stvari mogu postati prepreka ako potisnu Boga, te podsetio da se smisao rada, braka i svakodnevice otkriva tek kada su postavljeni u pravu hijerarhiju vrednosti.
Od prizrenske Bogoslovije do parohija niškog kraja, život sveštenika Srboljuba Kaplarevića bio je posvećen ljudima, a ne javnosti; njegov odlazak otvorio je sećanja na službu koja se merila poverenjem, a ne rečima.
U svetinji kod Priboja dve iskušenice stupile su na put monaškog služenja, a ovaj duhovni događaj sabrao je verni narod i sveštenstvo, spojivši vekovno pamćenje manastira sa živom, tihom radošću ovog posebnog trenutka.
U vreme kada je vera bila progonjena, a javno ispovedanje Hrista smatrano prestupom, dogodilo se čudo koje je stotine, pa i hiljade ljudi vratilo Bogu.
Džuman Al-Kavasmi prvi put javno govori o životu u okruženju gde je mržnja bila obaveza, o sumnjama koje su je razdirale i iskustvu koje ju je odvelo na put potpuno suprotan onome na koji je bila usmeravana.
Pravoslavni vernici danas slave Svetog proroka Danila po starom kalendaru, dok se po novom proslavlja Sveta mučenica Anisija Solunska. Katolici i muslimani ovaj dan provode u redovnim molitvama, dok Jevreji obeležavaju Asarah B’Tevet, dan strogog posta, žalosti i pokajanja.
Poruka iz sure El-Asr, izdvojena za 30. decembar u knjizi „Kuran – 365 odabranih ajeta za svakodnevno čitanje“, podseća kako vera, dobra dela, istina i strpljenje mogu promeniti tok naših izbora.
Od prizrenske Bogoslovije do parohija niškog kraja, život sveštenika Srboljuba Kaplarevića bio je posvećen ljudima, a ne javnosti; njegov odlazak otvorio je sećanja na službu koja se merila poverenjem, a ne rečima.
