Na dan velikog jubileja, u Deževi podno Golije, gde su se nekada nalazili dvorovi Stefana Nemanje, služena je liturgija kao snažno podsećanje na duhovno rodno mesto pravoslavnih Srba — tamo gde se rodila svetosavska iskra koja i danas greje srpski narod.
Povodom velikog jubileja — 850 godina od rođenja Svetog Save — njegova svetost patrijarh srpski g. Porfirije služio je 2. maja 2025. godine svetu arhijerejsku liturgiju u hramu Svetog Save u Deževi, na mestu gde je veliki župan Stefan Nemanja utemeljio prvu srpsku državu i gde su se nalazili njegovi dvorovi i saborna crkva. Upravo ovde odrastali su njegovi sinovi Vukan, Stefan Prvovenčani i Rastko, kao i mnogi drugi velikani iz loze Nemanjića.
Foto: preuzeto sa spc.rs
Crkva Svetog save u Deževi
Njegovoj svetosti sasluživali su visokopreosvećena gospoda mitropoliti raško-prizrenski Teodosije i požarevačko-braničevski Ignatije, preosvećeni episkop novobrdski g. Ilarion, kao i brojne sveštenoslužiteljske i monaške ličnosti iz više eparhija Srpske pravoslavne crkve. Liturgiji je prisustvovao i veliki broj vernog naroda iz svih krajeva Raške oblasti.
Foto: preuzeto sa spc.rs
Liturgiju je služio patrijarh Porfirije uz sasluženje vladika: Teodosija, Ignjatija i Ilariona
Obraćajući se prisutnima, patrijarh Porfirije je naglasio da je Sveti Sava uveo srpski narod u tajnu krsta i vaskrsenja Hristovog, zbog čega je Deževa duhovno rodno mesto svih pravoslavnih Srba:
— Sveti Sava je ovde rođen pre 850 godina — to je njegov jubilej, ali i naš jubilej. Odavde je stasavao u čoveka Božjeg, duhovnog gorostasa. Išao je po svetu — do Egipta, do kalifa u Bagdadu, putovao na Zapad — svuda uspostavljao mostove prijateljstva i bratske odnose. Time je pokazao da je ljubav smisao našeg postojanja, da ona pre ili kasnije pobeđuje svaku bitku, pa i onu najtežu. Ljubav prihvata i omalovažavanje i progon, jer nosi krst. A u krstu i raspeću Hristovom sadržana je pobeda Božja.
— Ovde je rođen Sveti Sava i vi koji ste odavde, braćo i sestre, blagosloveni ste i treba da budete ponosni. Ovde smo svi mi rođeni — svi pravoslavni Srbi. Ovo je rodno mesto svakoga od nas! Zato smo vam došli kao rođenoj braći i sestrama, da se ukrepimo vašom verom i ljubavlju i da se zajedno molimo Gospodu da svima podari mir, radost i jedinstvo, da svi budemo jedno — u veri, u vrlini i u dobru — poručio je patrijarh Porfirije.
Foto: preuzeto sa spc.rs
Posle svečanosti u Deževi, patrijarh je posetio crkvu svetih apostola Petra i Pavla u Rasu, gde je osveštao i položio kamen temeljac za novi konak
Nakon liturgije, patrijarh je u pratnji arhijereja posetio crkvu svetih apostola Petra i Pavla, poznatu kao Petrova crkva, u Rasu, gde je osveštao i položio kamen temeljac za novi konak. Tom prilikom poklonio se svetinjama najstarijeg hrišćanskog hrama na prostoru Srbije.
U manastiru Đurđevi stupovi, zadužbini Stefana Nemanje, potom je održana sednica Svetog arhijerejskog sinoda Srpske pravoslavne crkve.
Mesto svetosavskog izvora
Prema predanju, sveti Sava — prvi arhiepiskop srpski — rođen je 1175. godine u tadašnjoj srpskoj prestonici Rasu, na prostoru današnjeg sela Miščiće kod Novog Pazara, u Deževi podno Golije. Vekovima su meštani tog kraja Savindan slavili na livadi u središtu sela, kod metalnog krsta i mladog hrasta za koji se veruje da je označavao mesto rođenja Rastka, najmlađeg sina Stefana Nemanje. Predanje kaže da je upravo tu, u Miščiću, jer je Nemanja svog sina zvao „mišće moje malo“, te je selo po tome dobilo ime.
Nekadašnji sjaj ovog kraja osvetljava istorija saborne crkve, u kojoj je na čuvenom Deževskom saboru 1282. godine kralj Dragutin ustupio presto bratu Milutinu. Tu su i Petrova crkva, u kojoj je Nemanja kršten i gde se 1196. odrekao vlasti i otišao u Hilandar, kao i veličanstveni Đurđevi stupovi — jedan od najvažnijih spomenika nemanjićke duhovnosti.
Arheološka istraživanja u Deževi započeta su 1980-ih godina, kada su otkriveni ostaci stare crkve sa živopisima, kao i srednjovekovno groblje sa nadgrobnim spomenicima iz 14. i 15. veka.
Sagrađena na temeljima predanja i duhovnog pamćenja, današnja crkva svetog Save u Deževi počela je da se uzdiže 2012. godine, kada je postavljen kamen temeljac. Verni narod Deževske doline danas je dočekao da baš u toj crkvi, na dan velikog jubileja 2. maja 2025, patrijarh srpski Porfirije sa arhijerejima Srpske pravoslavne crkve služi svetu liturgiju — kao svedočanstvo živog pamćenja i večne svetosavske vatre.
U svečanoj atmosferi Trojice-Sergijeve lavre, u prisustvu patrijarha Kirila i uglednih jerarha, srpski patrijarh ovenčan je visokim priznanjem za doprinos bogoslovlju i bratstvu dva naroda koje povezuje viševekovna duhovna veza.
Mnoga deca u Beogradu, Nišu ili Novom Sadu nisu čula za Deževu i Miščiće. Vode ih na ekskurzije u Grčku i Tursku, a zaobilaze postojbinu Stefana Nemanje i Svetog Save, kazuje penzionisani profesor Mirko Popovac, koji svakodnevno prolazi pored ostataka Saborne crkve Nemanjića.
U okviru studijskog putovanja kroz Srbiju i Bosnu i Hercegovinu, budući evropski zvaničnici i diplomate iz više od 30 zemalja s pažnjom su slušali poruke poglavara Srpske pravoslavne crkve o duhovnom identitetu, ulozi Crkve u društvu i važnosti dijaloga među različitim kulturama.
Zavetna slava u manastiru Svetog apostola Marka okuplja rasejane Srbe u molitvi i sećanju, čuvajući večnu vezu sa domovinom kroz monaške živote i svetiteljske vrednosti.
Posle određivanja pritvora vlasniku zemljišta, tužilaštvo je protiv Danka Femića podiglo optužnice zbog pritisaka na medije, dok policija intenzivno traga za ostalim učesnicima događaja.
U vreme mrsnih dana, kada se mirisi mlečnih jela i toplog hleba šire konacima, monahinje pripremaju salatu od sremuša — lekovitog zelenog dara prirode, koji u ovom receptu postaje hranljiv i lagan obrok, pogodan za doručak ili večeru.
U kuhinjama pravoslavnih domaćica, ova čorba se pripremala s ljubavlju – za praznike, slave i nedeljne porodične ručkove. Sada je pravo vreme da je ponovo otkrijete i spremite po originalnom receptu iz tradicije srpske kuhinje.
Otkrijte kako pivo pretvara ovo jednostavno jelo u ukusnu salatu sa istorijom dugom vekovima, zapisanu još 1855. u "Srbskom kuvaru" jeromonaha Jerotija iz Krušedola.
Zavetna slava u manastiru Svetog apostola Marka okuplja rasejane Srbe u molitvi i sećanju, čuvajući večnu vezu sa domovinom kroz monaške živote i svetiteljske vrednosti.
Posle određivanja pritvora vlasniku zemljišta, tužilaštvo je protiv Danka Femića podiglo optužnice zbog pritisaka na medije, dok policija intenzivno traga za ostalim učesnicima događaja.
"Nikakvi pregovori o navodnom "Temeljnom ugovoru" se ne vode, niti taj obrazac može biti obrazac koji je recimo primenjen u Crnoj Gori, u čemu sam lično učestvovao, ali i u Hrvatskoj, Sloveniji, BiH ili Mađarskoj."
Od tihog monaškog postriga u manastiru Krupi do vođenja eparhije u kojoj su nikli deseci novih hramova – mitropolit banatski Nikanor obeležio jubilej koji otkriva priču života posvećenog Bogu i narodu.
"Nikakvi pregovori o navodnom "Temeljnom ugovoru" se ne vode, niti taj obrazac može biti obrazac koji je recimo primenjen u Crnoj Gori, u čemu sam lično učestvovao, ali i u Hrvatskoj, Sloveniji, BiH ili Mađarskoj."
U besedi za 10. utorak po Duhovima, Sveti Nikolaj Ohridski i Žički upozorava na iznenadni i neizbežni Sud koji će razotkriti svaku tajnu, razoriti sve prolazno i suditi svakom čoveku posebno – dan Gospodnji.
Ova sveta molitva krije ogromnu duhovnu snagu koja donosi utehu u najtežim trenucima, vraća mir uznemirenom srcu i osnažuje za životne izazove. Saznajte kada je koristiti za najveću duhovnu korist i kako.
