Pravoslavna crkva u Moldaviji suočava se s najvećim izazovom u svojoj istoriji – dve mitropolije, sukobljene strane i političke igre dovode u pitanje duhovno jedinstvo naroda.
Na prostoru između reka Prut i Dnjestar, gde se prostire plodna zemlja Moldavije, vekovima je odjekivala molitva pravoslavnih vernika. Njihova vera bila je svetionik kroz burnu istoriju ovog podneblja, oblikujući identitet naroda i čuvajući ga od mnogih iskušenja. Međutim, poslednjih decenija, na horizontu moldavskog pravoslavlja pojavila se senka raskola, preteći jedinstvu Crkve i naroda.
Koreni podele: Istorijski osvrt
Da bismo razumeli sadašnje izazove, potrebno je vratiti se u prošlost. Početkom 19. veka, nakon Rusko-turskog rata, istočni deo kneževine Moldavije, poznat kao Besarabija, pripojen je Ruskoj Imperiji. Tada je 1813. godine osnovana Kišinjevska eparhija u sastavu Ruske pravoslavne crkve. Međutim, nakon Prvog svetskog rata i raspada carstava, Besarabija se 1918. godine ujedinila sa Rumunijom, a eparhija je uključena u sastav Rumunske pravoslavne crkve. Ova promena jurisdikcije ostavila je duboke tragove u svesti vernika i sveštenstva, stvarajući temelje za buduće nesuglasice.
Početak raskola: Osnivanje Besarabijske mitropolije
Nakon pada komunizma i sticanja nezavisnosti Moldavije početkom 1990-ih godina, crkveni život suočio se s novim izazovima. Godine 1992, vikarni episkop beljski Petar (Peduraru), zajedno s grupom istomišljenika, odlučuje da se odvoji od Kišinjevske eparhije Ruske pravoslavne crkve i osnuje Besarabijsku mitropoliju pod okriljem Rumunske pravoslavne crkve. Ovaj potez izazvao je burne reakcije. Na skupu klirika Kišinjevske eparhije iste godine, 700 učesnika zatražilo je zabranu sveštenosluženja episkopu Petru, što je potom odlučio Sveti sinod Ruske pravoslavne crkve. Uprkos tome, Rumunska patrijaršija priznaje Besarabijsku mitropoliju, ignorišući protivljenje većine moldavskog klira.
Paralele s ukrajinskim raskolom
Ovi događaji podsećaju na crkvenu krizu u Ukrajini nakon sticanja nezavisnosti. Kao i u Moldaviji, pojavile su se grupe koje su težile odvajanju od kanonske Crkve, tražeći priznanje drugih pravoslavnih jurisdikcija. Međutim, dok je u Ukrajini Carigradska patrijaršija 2019. godine priznala Pravoslavnu crkvu Ukrajine, u Moldaviji je Rumunska crkva to učinila još 1992. godine, što je izazvalo dugotrajne tenzije.
Reakcija Ruske pravoslavne crkve i međunarodni pritisci
Ruska pravoslavna crkva nije prekinula evharistijsko zajedništvo s Rumunskom crkvom, već je nastojala da kroz dijalog pronađe rešenje. Krajem 1990-ih godina održani su sastanci dveju crkava u Ženevi i Gracu, ali bez značajnog pomaka. Istovremeno, moldavska vlada, pod pritiskom međunarodnih institucija poput Parlamentarne skupštine Saveta Evrope i Stejt departmenta SAD, 2002. godine registruje Besarabijsku mitropoliju, čime dodatno komplikuje situaciju.
Aktuelna situacija i izazovi
Danas, skoro tri decenije kasnije, raskol u moldavskom pravoslavlju i dalje je prisutan. Prozapadne moldavske vlasti sve češće izražavaju stavove protiv Moldavske mitropolije pod okriljem Ruske pravoslavne crkve. U avgustu 2024. godine, poslanik vladajuće partije PAS, Vasile Šojmar, izjavio je da vlast namerava da zabrani kanonsku Crkvu, što je kasnije demantovala predsednica Maja Sandu. Iako je većina stanovništva verna Moldavskoj mitropoliji, ove izjave ukazuju na rastuće tenzije i mogućnost daljih podela.
Pogled unapred: Mogućnosti za pomirenje
Uprkos izazovima, postoji nada za prevazilaženje raskola. Većina Moldavaca ostaje verna Moldavskoj mitropoliji, a ideja o ujedinjenju s Rumunijom nema široku podršku. Predstojeći parlamentarni izbori mogli bi doneti promene u političkom pejzažu, otvarajući prostor za umerenije i pragmatičnije snage koje bi mogle raditi na pomirenju i očuvanju crkvenog jedinstva. Kao što je poglavar Ruske pravoslavne crkve više puta istakao, sudbina pravoslavlja u Moldaviji treba da se rešava uz uvažavanje mišljenja klira i vernog naroda, čuvajući vekovnu tradiciju i duhovnost ovog podneblja.
Dok se molitve uzdižu pod svodovima moldavskih crkava, vernici se nadaju da će mudrost i ljubav prevladati, te da će pravoslavna vera nastaviti da bude stub identiteta i jedinstva naroda Moldavije.
Uz eksplozivnu napravu i lažne pasoše ukrajinski agenti pokušali da ubiju duhovnog vođu Krima - mitropolita Tihona. Otkrivene zastrašujuće pretnje i špijunske mreže koje sežu do Kijeva. Ukrajinski verni narod, poput hrišćana iz prvih vekova, pronalaze snagu u podrumima i sklonistima, čuvajući veru u danima progona. Bivši operativac CIA Džon Kirijaku iznosi kontroverzne tvrdnje da je vaseljenski patrijarh navodno primio novac od Hilari Klinton za proglašenje autokefalnosti Pravoslavne crkve Ukrajine. Shi-arhimandrit Ilija preselio se u večnost u 94. godini života, bio je monah manastira Optine pustinje u Rusiji i ispovednik ruskog patrijarha Kirila. Od ljubičastog kupusa do bebi spanaća: recept koji traje manje od 2 minuta pripreme i idealan je za praznični ili posni obrok. U katoličkoj tradiciji 31. decembar nosi više od odbrojavanja sekundi do Nove godine - nosi priču o Svetom Silvestru koji je oblikovao veru, odnos Crkve i vlasti i sudbinu Rimskog carstva Pitanje koje svake zime deli vernike dobija jasan odgovor sveštenika koji, bez popuštanja veri ali i bez straha od radosti, objašnjava gde je prava granica. U besedi za 30. sredu po Duhovima, Sveti Nikolaj Ohridski i Žički govori o jednostavnoj, ali moćnoj odluci koja je u trenutku bola i tuge oblikovala carevu lozu i otvorila put do proroka i najvećeg među carevima. Pravoslavni vernici danas slave Svetog Sevastijana po starom kalendaru, a Svetu Melaniju Mlađu po novom. Katolici proslavljaju Svetog papu Silvestera I, dok Jevreji i muslimani ovaj dan provode u redovnim molitvama prema svojim verskim običajima. Jednostavan i brz recept za kolač koji u dom donosi miris domaće kuhinje i radost zajedništva u posne dane. Jedinstvena kombinacija ječma, pasulja, povrća i dimljenog mesa vraća nas u kuhinje naših predaka, čuvajući duh starih domaćinstava i porodične molitve kroz generacije. Ovi brzi kolači sa keksom, pistaćima i brusnicama donose raskošni slatki užitak za slavsku trpezu, spremni za posluženje za manje od sat vremena. Selsko meso, staro jelo iz ruralnih krajeva, vraća se na trpeze kao simbol zajedništva, topline doma i prazničnih okupljanja — a tajna njegovog bogatog ukusa krije se u jednostavnim sastojcima i sporom, strpljivom krčkanju. Pripremite ove nežne kolačiće po receptu koji se čuva generacijama i otkrijte kako svaki zalogaj može da probudi sećanja, poveže porodicu i upotpuni praznično slavlje.
Khaled DESOUKI / AFP / Profimedia
Shutterstock
Duhovna riznica
12:08 | 28.02.2025
U POSLEDNJI ČAS SPREČEN ATENTAT NA VLADIKU TIHONA: Šokantno otkriće o uplitanju Crkve u špijunske igre
Duhovna riznica
18:31 | 08.03.2025
KROZ NEPRAVDU DO SVETLOSTI: Vernici u Ukrajini se mole u katakombama, kao u srednjem veku
Duhovna riznica
12:27 | 14.03.2025
RASKOL U PRAVOSLAVLJU PLAĆEN MILIONIMA? Bivši agent CIA otkrio da su SAD patrijarhu Vartolomeju platile da osnuje raskolničku ukrajinsku crkvu
Duhovna riznica
19:50 | 17.03.2025
VELIKI GUBITAK ZA PRAVOSLAVLJE: Upokojio se važan duhovnik, monah koji je bio kidnapovan prošle godine
Vaš komentar je uspešno snimljen i biće vidljiv nakon verifikacije administratora portala.
Posni recepti
12:23
SALATA KOJA ODMAH OSVEŽAVA PRAZNIČNI STO: Jednostavna, dekorativna, hranljiva i spremna za manje od 2 minuta
Katoličanstvo
10:35
NI KATOLICI VEČERAS NE SLAVE NOVU GODINU: Evo kako Katolička crkva obeležava Silvestrovo - praznik posvećen 33. rimskom papi
Duhovna riznica
09:30
DA LI JE GREH DA VERNIK IDE NA DOČEK, ČAK I AKO SE SLUŽI POSNA HRANA: Otac Dušan rešio je dilemu koja se uvek javlja pred Novu godinu
Duhovna riznica
07:30
“SMRT ĆE ME SAMO RASTAVITI OD TEBE”: Vladika Nikolaj o rečenici koja je pokrenula lanac istorijskih preokreta
Praznici i sveci
06:00
VERSKI KALENDAR ZA SREDU 31. DECEMBAR
Posni recepti
09:54 | 27.09.2025
STARINSKI MAKEDONSKI KOLAČ PO ORIGINALNOM RECEPTU: Sočna posna poslastica koja okuplja porodicu
Mrsni recepti
10:00 | 23.09.2025
RIČET – ZABORAVLJENO JELO KOJE JE BILO OMILJENO NA CELOM BALKANU: Ovaj recept iz bakine sveske unosi toplinu u dom
Mrsni recepti
12:19 | 04.11.2025
NAJBRŽI SITNI KOLAČI KOJI MAME POGLEDE I POHVALE: Poslastica savršenog ukusa za slavsku trpezu
Mrsni recepti
11:26 | 18.10.2025
ZABORAVLJENI SEOSKI SPECIJALITET S JUGA: Starinski recept koji vekovima okuplja porodice oko stola
Mrsni recepti
12:43 | 01.11.2025
KOLAČI KOJI PRVI NESTANU SA SLAVSKOG STOLA: Starinski recept za breskvice donosi miris detinjstva, toplinu doma i radost zajedništva
Svetogorski monasi upozoravaju da oni ne smeju biti uvučeni u crkvene sukobe, dok ukrajinski mitropolit Epifanije traži međunarodnu i panpravoslavnu potvrdu svog položaja.
Poglavar Bugarske pravoslavne crkve otkriva zašto ne priznaje raskolničku Pravoslavnu crkvu Ukrajine i zašto veruje da podela unosi duhovnu konfuziju među pravoslavne vernike širom sveta
Na Kosovu i Metohiji, u Ukrajini i Moldaviji pokrenuti su koordinisani pokušaji razbijanja crkvenog jedinstva, upozoravaju sveštenici i istoričari. Meta su pravoslavni Sloveni, a cilj je potkopavanje njihove vere, identiteta i svetinja.
Samo nekoliko meseci nakon što su obnovile liturgijsko jedinstvo, dve drevne patrijaršije, jerusalimska i antiohijska, ponovo su u sukobu zbog jurisdikcije u Kataru.
Pitanje koje svake zime deli vernike dobija jasan odgovor sveštenika koji, bez popuštanja veri ali i bez straha od radosti, objašnjava gde je prava granica.
U besedi za 30. sredu po Duhovima, Sveti Nikolaj Ohridski i Žički govori o jednostavnoj, ali moćnoj odluci koja je u trenutku bola i tuge oblikovala carevu lozu i otvorila put do proroka i najvećeg među carevima.
Jedna iskrena reč starca razbija iluziju univerzalnog spasenja i pokazuje da vera nije pasivna uteha, već put dela i lične odgovornosti.
Proterivanje otvara neprijatno pitanje dvostrukih aršina, selektivne tolerancije i toga kome je dozvoljeno da peva, a kome ne — čak i na praznik koji bi trebalo da nosi poruku mira i praštanja.
Iza drvenih zidova Lazarice kod Prolom banje kriju se čudni simboli i predanja koja i danas intrigiraju verni narod, ali i sve putnike namernike.
U vreme kada je vera bila progonjena, a javno ispovedanje Hrista smatrano prestupom, dogodilo se čudo koje je stotine, pa i hiljade ljudi vratilo Bogu.
Džuman Al-Kavasmi prvi put javno govori o životu u okruženju gde je mržnja bila obaveza, o sumnjama koje su je razdirale i iskustvu koje ju je odvelo na put potpuno suprotan onome na koji je bila usmeravana.
Freska „Dobar pastir“ iz 3. veka prikazuje mladog Isusa, simbol božanske zaštite i ranog hrišćanskog života u Anadoliji.
Za 31. decembar, izabrani stihovi iz sure El Ikhlas u knjizi „Kuran – 365 odabranih ajeta“ podsećaju na Božju jedinstvenost i savršenstvo.
Proterivanje otvara neprijatno pitanje dvostrukih aršina, selektivne tolerancije i toga kome je dozvoljeno da peva, a kome ne — čak i na praznik koji bi trebalo da nosi poruku mira i praštanja.
Sveti oci nas podsećaju da nema istinske vere bez dela, niti prave ljubavi bez žrtve.
