VATICAN MEDIA / IPA/IPA / Sipa Press / ProfimediaPashalna unija znači da će od te godine pa nadalje, Rim i Carigrad uvek istog dana praznovati Pashu (Vaskrs)
Hiljadu godina nakon Velike šizme, Carigradska patrijaršija i katolička crkva ponovo se približavaju. Mitropolit zborničko-tuzlanski u svom autorskom tekstu objašnjava kako Pashalna unija otvara pitanje budućnosti pravoslavlja, crkvene politike i uticaja Vatikana na Istok.
Turci su osvojili najpre Grke, a potom i ostale balkanske narode, i, kao što je poznato, ovim našim prostorima su vladali skoro 500 godina. Da napomenemo da je naš veliki arhijerej, pravnik i istoričar dr Nikodim Milaš, u svojoj knjizi "Pravoslavna Dalmacija" govorio o stradanju pravoslavnih hrišćana u Dalmaciji, Primorju pa sve do Soluna, upravo u vreme krstaških ratova.
Idući putem Via Egnatia (Ignjatijev put, koji je povezivao rimske provincije Ilirik, Makedoniju i Trakiju sa Konstantinopoljem), oni su za sobom ostavljali pustoš, porušili većinu pravoslavnih crkava, opljačkali ih i proterali pravoslavne hrišćane sa tih prostora. To će u mnogome doprineti tome da rasparčano Vizantijsko carstvo Turci Osmanlije bez mnogo teškoća zauzmu.
Godina 2025. ide kao puška zapeta. Šta će ova godina doneti? Mnogi su najavili, neki prorokovali, a stvari se događaju i nastavljaju. A za nas je najznačajnija – najavljena Pashalna unija između Rima i Carigrada, Latina i Grka.
Credit: Handout / AFP / Profimedia
Patrijarh carigradski Vartolomej i papa Franja
Pashalna unija – šta je to? Često me ljudi iz naroda pitaju za Pashalnu uniju, nešto su načuli, pa bi želeli da znaju da li je to nešto važno, nešto što je već bilo u starini, ili nešto novo. Odgovorio sam im: – Da, novo je, ali i staro.
Velika šizma
Crkva je bila jedinstvena, Jedna, Sveta, Saborna i Apostolska sve do 1054. godine. Te godine će doći do razlaza između Rima i Carigrada i podele na istočno i zapadno hrišćanstvo. To je bila velika tragedija u životu hrišćanske crkve. Da bi potvrdili svoju odluku, iz Rima je latinska delegacija došla u Carigrad i donela dekret o prekidu međucrkvenog opštenja i predala anatemi Carigradsku crkvu. To će malo kasnije uraditi i Carigradska crkva prema Rimskoj. Tako se hiljadugodišnja zajednica Hrišćanske Crkve podelila na dva dela – Istok i Zapad, kao što se zavesa u Jerusalimskom hramu pocepala na dvoje u vreme Hristovog Raspeća.
Od tada, pa evo već hiljadu godina, Rim u crkvenom smislu ide svojim putem, nažalost putem sile i moći, upodobljavajući se više tradiciji Rimske imperije nego rane crkve. Odmah posle crkvene šizme 1054. godine, rimokatolički Zapad, predvođen rimskim papom, napušta svoje jevanđelske simvole, krst i Jevanđelje, i uzima štit i mač u ruke i kreće u osvajanje ostatka sveta.
Papa, pokrećući navodno borbu protiv islama, usput je napadao sve pravoslavne zemlje koje su mu se našle na putu: Dalmaciju, Srbiju i Grčku. Zapadni krstaši su u tim pravoslavnim zemljama činili takve zločine i bogohulna dela kakva Turci nisu učinili za 500 godina vladavine na ovim prostorima.
Istočno hrišćanstvo je takođe išlo svojim putem – putem propovedi Jevanđelja, putem čuvanja pravoslavne vere i učenja koja su potvrđena Saborima i svetim Ocima. To je bila i ostala bitna karakteristika pravoslavnog hrišćanstva uopšte.
Posledice krstaških ratova
Ono što će biti veliko iskušenje za Istočno Hrišćanstvo jesu, s jedne strane, Krstaški ratovi (12–14. v.) koje je papa poveo navodno protiv islama u Svetoj Zemlji. Međutim, na tom osvajačkom putu su krstaši, kao što smo već rekli, opustošili i razorili mnoge pravoslavne svetinje i čitave gradove, najviše Solun, a potom i sam Carigrad. Poznato je da su se rimokatolici u to vreme rukovodili jezuitskim principom – cilj opravdava sredstvo.
Otuda njihova dobra namera da oslobode Svetu Zemlju opravdavala je sve njihove zločine prema pravoslavnim narodima koje su tada činili, što je nebivala praksa i logika u čitavoj istoriji Hrišćanstva. Ali kad se izgubi blagodat, ljudi se počinju rukovoditi telesnim umom, i ono što im juče nije bilo moguće, danas im postaje moguće. Papski Krstaški ratovi su u mnogome oslabili Vizantiju, koja će kasnije, tako oslabljena, postati lak plen turskim osvajanjima, što će biti krunisano konačnim padom Carigrada 1453. godine. Od tada, u grčkom narodu vlada sećanje da su Latini srušili Vizantiju i predali je Turcima.
Pad Srba pod Osmansko carstvo
Turci su osvojili najpre Grke, a potom i ostale balkanske narode, i kao što je poznato, ovim našim prostorima su vladali skoro 500 godina. Da napomenemo da je naš veliki arhijerej, pravnik i istoričar dr Nikodim Milaš, u svojoj knjizi Pravoslavna Dalmacija, govorio o stradanju pravoslavnih hrišćana u Dalmaciji, Primorju pa sve do Soluna, baš u vreme krstaških ratova.
Credit: Sunny Celeste / imageBROKER / Profimedia
Osmanlije su osvojili najpre Grke, a potom i ostale balkanske narode
Idući putem Via Egnatia (Ignjatijev put koji je povezivao Rimske provincije Ilirik, Makedoniju, Trakiju sa Konstantinopoljem), oni su za sobom pustoš ostavljali, većinu pravoslavnih crkava porušili, opljačkali i pravoslavne hrišćane proterali sa tih prostora. To će u mnogome doprineti da rasparčano Vizantijsko Carstvo Turci Osmanlije bez mnogo teškoća zauzmu.
Mračan period
Period osmanskog ropstva svakako je jedan od najmračnijih perioda u istoriji našeg srpskog naroda. Čim pomenemo Turke, to nas asocira na ropstvo, na danak u krvi, otimanje i odvođenje srpske dece u Tursku, da bi se kasnije vratili kao janjičari i vojnici i borili se protiv sopstvenog naroda.
unknown / imageBROKER / Profimedia
Pashalna unija znači da će od 2025. godine pa nadalje, Rim i Carigrad uvek istog dana praznovati Pashu (Vaskrs)
Crkveni život u Srbiji i srpskim zemljama u tom periodu bio je sveden na minimum, što se odnosilo i na graditeljstvo i na crkvenu prosvetu. Turski dugogodišnji zulum bio je razlog što se u Srbiji pokrenuo Prvi srpski ustanak 1804. pod Karađorđem, čime je započela Srpska revolucija (1804–1835), koja je završena donošenjem našeg prvog Sretenjskog ustava 1835. godine. Ubrzo nakon propasti Hadži-Prodanove bune, pod Milošem Obrenovićem 1815. godine započeo je Drugi srpski ustanak. Iako ti ustanci nisu doneli potpune rezultate i bili su ugušeni, u narodu je probuđen srpski slobodarski duh i želja da se konačno oslobodi dugogodišnjeg turskog jarma i ropstva.
Šta je pashalna unija?
Vratimo se sada na najavljenu uniju između Rima i Carigrada, Rima i Novog Rima, koja će započeti Pashalnom unijom od 2025. godine. Pashalna unija znači da će od te godine pa nadalje, Rim i Carigrad uvek istog dana praznovati Pashu (Vaskrs) i to po drevnoj pashaliji pravoslavne crkve.
Međutim, ono što je manje poznato, a gotovo nepoznato u našem narodu, jeste da je papa, prihvatajući datum praznovanja Vaskrsa po pravoslavnoj pashaliji, tražio saglasnost Carigrada da može da vrši službu Petrovog naslednika i na Istoku. To znači da će papa biti papa i za pravoslavne Grke i na Istoku i na Zapadu, što je patrijarh Vartolomej prihvatio, a potom i Carigradska patrijaršija.
Credit: Handout / AFP / Profimedia
Patrijarh carigradski Vartolomej i papa Franja dugo su pripremali Pashalnu uniju
Druga važna najava za 2025. godinu jeste teološki simpozijum, koji će biti održan na jesen u Rimu, a čija je tema – Mesto i uloga rimskog pape u prvom milenijumu hrišćanstva. Na tom simpozijumu učestvovaće teolozi iz različitih konfesija – katolički, pravoslavni, ali i drugi hrišćanski mislioci. Ipak, ono što je za nas još značajnije od samog simpozijuma jeste činjenica da će tokom njegovog trajanja Urbi et Orbi (gradu i svetu) biti obznanjeno dalji pravac i način sprovođenja unije između Rima i Carigrada.
Ostvarivanje u fazama
Ta unija će biti ostvarivana u fazama, o čemu se u javnosti zasad malo zna. Ono što je poznato jeste da će krajnji cilj biti potpuno ujedinjenje dve crkve – latinske i grčke. Kruna tog ujedinjenja biće zajedničko služenje svete liturgije i zajedničko pričešće (interkomunija). Do potpunog ujedinjenja preporučivaće se vernicima jedne i druge konfesije da mogu da se pričešćuju jedni kod drugih.
Prema nekim pretpostavkama, za potpuno crkveno ujedinjenje Rima i Carigrada biće potrebno između pet i deset godina, a možda i više. Međutim, glavnim akterima i zagovornicima unije neće biti presudan vremenski okvir – za njih je najvažnije da je unija započeta i da neće stati dok se ne ostvari u potpunosti.
Kada dođe do potpunog jedinstva Latina i Grka i bude obnovljena tzv. drevna pentarhija, koju su činili Rim, Carigrad, Antiohija, Aleksandrija i Jerusalim, u svim crkvenim i javnim glasilima biće objavljeno da je ponovo uspostavljena prvobitna crkva iz prvog milenijuma, zajedničkog i nepodeljenog hrišćanstva. Sve hrišćanske konfesije biće pozvane da se priključe toj, navodno drevnoj apostolskoj crkvi, koja se već sada u medijima naziva – "Crkva Mira". One crkve koje ostanu van ove zajednice biće okarakterisane kao crkve u nejedinstvu i raskolu u odnosu na novu uniju.
Šta će druge pomesne crkve?
Kada je reč o drugim pravoslavnim crkvama koje nisu deo tzv. grčkog korpusa – Rumunskoj, Bugarskoj, Srpskoj, Češkoj, Slovačkoj, Poljskoj, Finskoj, Makedonskoj i Ruskoj crkvi – svaka od njih će morati samostalno da zauzme stav prema novoj – staroj crkvi, odnosno uniji između Rima i Carigrada. Neke će možda odlučiti da se priključe, dok će druge ostati po strani.
Što se Srpske crkve tiče, i mi ćemo morati da na Saboru i Sinodu donesemo zvaničan stav o ovoj novoj crkvenoj realnosti i zajednici Rima i Carigrada. Kako će se sve odvijati i kakve će biti posledice, trenutno niko ne može sa sigurnošću da predvidi. Ali jedno je sigurno – Srbi su kroz istoriju često bili stavljani pred sudbinske izbore, od Kosovske bitke 1389. godine, pa sve do danas, kada se suočavamo sa pitanjem crkvene unije između Grka i Latina.
Mnogo toga može delovati složeno i teško rešivo, ali u svojoj suštini, izbori su jednostavni – ostati na temeljima vere i tradicije ili krenuti putem neizvesnih promena.
Inicijativa za zajedničko praznovanje najvažnijeg hrišćanskog praznika između pravoslavnih i rimokatolika otvorio je raspravu o očuvanju vekovne tradicije. Dok Carigradska patrijaršija vidi priliku za približavanje, ostale pomesne pravoslavne crkve upozoravaju na moguće narušavanje duhovnog identiteta.
Inicijativa za zajedničko praznovanje Vaskrsa između pravoslavnih i rimokatolika 2025. godine izazvala je raspravu o očuvanju pravoslavne tradicije. Episkop bihaćko-petrovački prvi od srpskih arhijereja javno istupio, izražavajući zabrinutost zbog mogućih posledica ovakvog koraka.
Mitropolit zaporoški i melitopoljski osvetljava planove ukrajinskih vlasti koji vode ka uništenju Ukrajinske pravoslavne crkve i njenom spajanju sa Ukrajinskom grkokatoličkom crkvom, dok istovremeno otkriva širu strategiju koju predvode Papa Franja i carigradski patrijarh Vartolomej.
Na praznik Svetog Andreja, kojeg Carigradska patrijaršija obeležava 30. novembra, papinska delegacija predvođena kardinalom Kočom i patrijarh Vartolomej obnovili su zajednički duh ekumenskog dijaloga.
Od trenutka krštenja pa sve do poslednjeg dana, reči Simvola vere prate čoveka na njegovom duhovnom putu, podsećajući ga na najdublje istine vere i obećanje večnog života u Carstvu nebeskom.
Opaki Adrijan saznavši da su i Ipatije i Teodul postali hrišćani pod uticajem Leontija, naredi o je da ih bez poštede biju, a potom da im glave odseku.
Kako se ponašati u crkvi da bi duša zaista bila spremna za susret sa Bogom — saveti jednog od najvećih pravoslavnih duhovnika 20. veka koji i danas pomažu vernom narodu širom vaseljene.
U najmračnije doba sovjetskog progona, kada su im pretili smrt i glad, ocu Pavlu Bojku se, po svedočenju njegovog sina, takođe sveštenika, javio Sveti Nikola, a potom se pojavio tajanstveni starac koji mu je pokazao put spasenja.
U kripti svetog Nikolaja Srpskog, episkop šabački rukopoložio je dvojicu služitelja i poručio vernicima da liturgija osvećuje ne samo hram, već i svakoga ko joj sa verom pristupa.
U vreme mrsnih dana, kada se mirisi mlečnih jela i toplog hleba šire konacima, monahinje pripremaju salatu od sremuša — lekovitog zelenog dara prirode, koji u ovom receptu postaje hranljiv i lagan obrok, pogodan za doručak ili večeru.
Uvođenje obaveznog ličnog broja u Grčkoj izazvalo je burnu reakciju monaške zajednice sa Atosa, koja upozorava da bi digitalno povezivanje podataka svakog građanina moglo ugroziti versku slobodu i privatnost.
Dok su se vernici na Veliki petak molili pred plaštanicom u manastiru Tumane, dogodilo se čudo koje je svedočio i sam iguman Dimitrije. Po zastupništvu svetitelja Zosima i Jakova, Mića Grbić ostavio je štaku i prvi put posle tri meseca — stao na svoje noge.
Profesorskim umom i pastirskim srcem, otac Darko razotkriva savremene zablude o jedinstvu crkava, govori o raskolu Moskve i Carigrada, veri u doba sinkretizma i zašto su ljudi sve češće u potrazi za nepokolebljivim.
U besedi posle liturgije, patrijarh carigradski podsetio na izjavu svog prethodnika, patrijarha Atinagore, iz 1963. godine o približavanju Rimu, kao i na njegov istorijski susret sa papom Pavlom VI u Jerusalimu 1964. godine, koji je označio prekretnicu u međuhrišćanskom dijalogu.
Četvorodnevni simpozijum u Vatikanu obeležio 1700 godina od Prvog vaseljenskog sabora: papa Lav XIV pozivao na jedinstvo i sinodalnost svih hrišćana, dok pravoslavni glasovi upozoravaju na opasnosti relativizacije vere i gubitka svetootačkog nasleđa.
U prvom privatnom susretu nakon ustoličenja, poglavar Rimokatoličke crkve i vaseljenski patrijarh razgovarali su o zajedničkom Vaskrsu, budućoj proslavi u Nikeji i potrebi teološkog i duhovnog zbližavanja pravoslavlja i katoličanstva.
U kripti svetog Nikolaja Srpskog, episkop šabački rukopoložio je dvojicu služitelja i poručio vernicima da liturgija osvećuje ne samo hram, već i svakoga ko joj sa verom pristupa.
Na liturgiji u manastiru Vaskrsenja Hristova u Kaću koju su služili dvojica arhijereja, mlada monahinja dobila ime po Justinu Ćelijskom, a vladika Irinej je sabranima otkrio šta znači istinski monaški put.
Usrdna molitva majki ima neuništivu snagu u borbi protiv zla i njena reč menja sudbinu cele porodice — otkrijte molitvu koja svakom detetu donosi zaštitu i blagoslov.
