SPISI SU UNIŠTENI, A TRI SAČUVANA PREDMETA KLJUČNA SU U RAZUMEVANJU ISTORIJE CRKVE: Srpska svetinja, preživela miniranja i burnu prošlost, i danas okuplja vernike
Svetinja pod Kozarom je poznata po tri znamenitosti: Jevanđelju, kamenu temeljcu i zvonu.
Crkva u Turjaku, malom mestu kod Gradiške, izgrađena pre više od 140 godina, u kojoj se u vreme pravoslavnih svetkovina okuplja mnoštvo vernika iz celog Potkozarja, nadaleko je čuvena po tri znamenitosti. To su Jevađelje iz 1890. godine, kamen temeljac iz 1883. i zvono iz 1925. godine, oštećeno u Drugom svetskom ratu. Izloženi su u crkvenoj porti kao znamenitosti i dragocenosti, nemi svedoci burne prošlosti i tragične istorije.
Crkva u Turjaku, posvećena Svetom proroku Iliji, osvećena je 2. avgusta 1883. godine. Učinilo je to brojno sveštenstvo protoprezviterata bosanskogradiškog sa blagoslovom arhijereja Save Kosanovića, arhimandrita manastira Moštanice Kirila Adžića, poreklom iz Turjaka, i protosinđela Dionisija. Nakon toga, crkva je više puta razarana, ali i podizana iz pepela.
Paroh turjački Dalibor Simunović podsetio je da je prvi pravoslavni hram u Turjaku izgrađen za samo godinu dana i da je služio vernicima sve do 1941. godine, kada je bombardovan i zapaljen, a dodatno urušen tokom zemljotresa 1969. godine. O izgledu crkve svedoči jedino umetnička slika, na zidu parohijskog doma, nastala na osnovu male fotografije.
Svaki put se moralo iz početka, od temelja. Verni narod je uvek posle teških vremena podizao ovaj hram. Od svega što je kasnije pronađeno je prvi kamen temeljac sa uklesanom 1883. godinom. O prvim graditeljima turjačke crkve ne zna se mnogo, gotovo ništa, zato što su crkvene knjige i dokumenti, spaljeni. Ostalo je samo usmeno predanje. Zato su kamen temeljac, Jevanđelje i zvono, veoma značajni za tumačenje prošlosti turjačke crkve.
- Temeljac je nemi svedok srpske duhovnosti, vere i crkvenog graditeljstva ali i stalnih nadiranja okupatora koji su pokušavali da poruše i zatru svaki trag srpskog postojanja. U tome nisu uspevali. Crkva je bila svaki put prva na rušilačkom udaru - objašnjava paroh Dalibor Simunović.
Izgradnja novog hrama u Turjaku počela je tek 1981. godine, a završena je i osveštana 1997. godine. Tog perioda prisetio se i vladika banjalučki Jefrem, koji kaže da je nedugo nakon preuzimanja episkopske dužnosti posetio Turjak i sa tadašnjim parohom Vojislavom Javorcem odlučio da se krene u izgradnju hrama.
- Turjak je mesto koje je kroz istoriju mnogo stradalo, stradali su i narod i crkva, ali su uvek časno obeležavali svoje ime i slavu, čuvali svoju bogomolju. Dokaz tome je stalna obnova Hrama Svetog proroka Ilije. Izgrađena je i parohijska sala, zamenjen krov i uređena unutrašnost hrama. Planirana je i izgradnja ograde oko crkvenog kompleksa - kazao je vladika Jefrem.
Duh pravoslavlja se ne može uništiti
You tube video printscreen
Paroh Dalibor Simunović
U crkvenoj porti u Turjaku je i Jevanđelje iz doba Franje Josifa Prvog, štampano u martu 1890. godine. Nekada je bilo u službenoj upotrebi, a sada je muzejski eksponat.
- Jevanđelje je bilo u veoma lošem stanju. Restaurirali smo ga i to je takođe važan dokument - podseća paroh Dalibor Simunović. U Drugom svetskom ratu sve je u Turjaku spaljeno i uništeno, crkvene knjige, letopisi, dokumenti... Preživelo je jedino ovo Jevanđelje.
- Osim kamena temeljca, Jevanđelja i zvona, nikakav drugi dokument ne postoji. Imamo malu fotografiju stare crkve koja je poslužila za crtež i to je sve. Ali duh pravoslavlja živi u narodu, a to je najveća bogomolja koja se ne može uništiti - kaže paroh Dalibor Simunović.
Ova bogomolja je najstarija u celom kraju, a njena prošlost tragična, posebno u Drugom svetskom ratu, kada su mnoge porodice sa Kozare i Potkozarja oterane u ustaške logore smrti Jasenovac i Stara Gradiška, a njihove kuće i bogomolje spaljene. Iz tog perioda sačuvano je zvono, izliveno 1925. godine u Novom Sadu, kupljeno prilozima meštana Turjaka i Šaškinovaca. Kada je crkva obnovljena, postavljeno je na vidno mesto, kao eksponat.
- Sada zvono svedoči o vremenu kada su Srbi proterivani, odvođeni u logore NDH, ubijani, a srpske crkve rušene, paljene i uništavane - kaže paroh Simunović, veoma posvećen očuvanju crkvenih dragocenosti i srpske duhovnosti.
U Turjaku je, na Ilindan 2023. godine osveštano novo zvono. Učinio je to episkop banjalučki Jefrem, uz sasluženje brojnih sveštenika. Sadašnje zvono, čiji zvuk se razleže selima Kozare i Potkozarja, darovali su kumovi Predrag i Gordana Mirjanić. Te godine, sveštenstvo i vernici u Turjaku imali su više razloga za slavlje. Obeleženo je 140 godina od osveštanja prvog hrama u ovom živopisnom mestu pod Kozarom.
Ova tradicija je bila prisutna kod katoličkog stanovništva Balkana, gde je tetoviranje služilo za zaštitu žena od harema, a muškaraca od regrutacije u janjičare. Tetovirani Simboli su često bili povezani sa krstom. Iako se običaj uglavnom praktikovao među adolescentima, i danas ga je moguće videti kod starijih žena, kao trag drevnih običaja iz vremena Osmanskog carstva.
U krugu porodice i prijatelja dečaci su ugasili prvu svećicu na torti uz pomoć starijeg brata Konstantina, roditelji su u njihovu čast organizirali veselu proslavu.
Na Lazarevu subotu, u manastiru Svetih Arhangela kod Prizrena, vladika Teodosije služio je svetu liturgiju, a mnogobrojni vernici, pristigli iz raznih krajeva Kosmeta, još jednom su posvedočili kome pripada ova svetinja i koliko traje srpski koren pod njenim svodovima.
Više od 20.000 okupljenih na Trgu Svetog Petra ostalo je zatečeno kada se, na kraju mise, među njima pojavio Sveti Otac. Delio je blagoslove, darivao decu slatkišima i uputio poruku nade.
U svetinji gde se vera pretače u nadu, a tišina u blagodat, episkop bihaćko-petrovački predvodio je bogosluženje u manastiru Ostrog, okupljajući vernike uoči Strasne sedmice i Hristovog Vaskrsenja.
U vreme strogog posta često ponestane ideja za ukusne obroke na vodi. Donosimo autentičan recept za paštetu od belog pasulja – kremastu, zasitnu i punu ukusa!
Uoči druge godišnjice od tragedije koja je odnela 57 života, otac Hristodulos Papaioanu kaže da je kroz ovaj neverojatan gubitak pronašao snagu da se nosi s patnjom.
Ne morate se odricati bogatih ukusa ni tokom posta – kombinacija crvenog pasulja, prepečenih oraha i začina trpezu će učiniti bogatom vitaminima i vlaknima.
Situacija je sada pod kontrolom u većini gradova i opština Republike Srpske. Ukinute su vanredne mere i u gotovo svim opštinama situacija se normalizuje.
U zemlji u kojoj su vekovima zajedno živeli Srbi, Bošnjaci i Hrvati, episkop bihaćko-petrovački upućuje snažan apel za mir i međusobno poštovanje, podsećajući da su prošlost i budućnost svih naroda neraskidivo povezane.
Kad je došla, dobila je svoju keliju u kojoj su bili samo krevet bez dušeka, peć i ćebe preko kreveta. To je simbol početka prilagođavanja asketskom životu.
Poreklo patrijarha Pavla do danas nije bilo predmet većeg interesovanja, pa je otuda ostalo i neistraženo da li je patrijarh poneo prezime Stojčević po ocu ili po devojačkom prezimenu svoje majke.
To je bilo prvi put da je pomerena od najmanje 1810. godine, kada su sprovedeni poslednji radovi zbog požara u bazilici, a možda i ranije, rekao je otac Samuel Aghojan iz Jermenske crkve.
Ekipa portala religija.rs posetila je crkvu Svetih apostola Petra i Pavla u rodnom mestu blaženopočivšeg patrijarha srpskog, koja je postala simbol vere, upornosti i ljubavi, dok mozaik sa njegovim likom podseća na svetlost koju je ovaj veliki duhovnik ostavio.
Poreklo patrijarha Pavla do danas nije bilo predmet većeg interesovanja, pa je otuda ostalo i neistraženo da li je patrijarh poneo prezime Stojčević po ocu ili po devojačkom prezimenu svoje majke.
Dvadeset šest godina nakon njegove pogibije, majka otkriva do sada nepoznate detalje iz života legendarnog vojnika — o krštenju, izboru krsne slave i tihoj veri koju je nosio u srcu.
U danima posta kada je riba dozvoljena, trpeza može da zasija jednostavnošću - uz kuvanu ribu s mladim povrćem i mirođijom, po receptu iz manastirske kuhinje koji spaja ukus i smirenje.
