Sednica kojom je predsedavao patrijarh Porfirije bila je povod za parastos ktitorima, ali i snažno podsećanje na neugaslu želju srpskog naroda da na mestu stradanja nikne duhovni svetionik celog naroda.
U svetosavskoj tišini Hrama na Vračaru danas je održana sednica Centralnog tela za dovršenje Spomen-hrama Svetog Save, kojom je predsedavao patrijarh Porfirije. Ovaj čin bio je snažan podsetnik na zavet predaka i neugaslu težnju da se hram — kao simbol jedinstva, vere i kulture srpskog naroda — privede svom punom sjaju. Nakon sednice, mitropolit niški Arsenije služio je parastos svim ktitorima i priložnicima ove svetinje.
Foto: preuzeto sa spc.rs
Arhijereji Srpske pravoslavne crkve
Istorijat hrama Svetog Save na Vračaru nije samo priča o kamenju i malteru, već o veri, stradanju, nadi i vaskrsenju — baš kao i sama istorija naroda koji ga je s mukom i ljubavlju podizao više od jednog veka. Godine 1594. Turci su, u nastupu okrutne sile, na Vračarskom platou spalili mošti Svetog Save — prvog srpskog arhiepiskopa, učitelja i prosvetitelja. Bio je to čin duboke uvrede, ali i božanskog predskazanja: upravo to mesto pepela postaće seme jednog budućeg duhovnog svetionika.
Tri stoleća kasnije, 1895. godine, tek što je oslobođen iz vekovnog ropstva, srpski narod okuplja svoje najuglednije sinove i osniva Društvo za podizanje Hrama Svetog Save. Na njegovom čelu bio je mitropolit Mihajlo, a zadatak Društva bio je jasan — podići hram na mestu svetog ognja, gde je telo Svetitelja pretvoreno u plamen večne uspomene.
Shutterstock
Hram Svetog Save
Ideja u kamenu: od skice do temelja
Prvi konkurs za izradu projekta raspisan je 1905. godine, ali sudbina, kao i uvek, nije žurila. Projekti nisu zadovoljili visoke zahteve, a Balkan je ubrzo bio uvučen u ratne vihore koji su parali sve ideje o gradnji. Tek nakon Prvog svetskog rata, 1919. godine, Društvo je obnovljeno, a 1926. raspisan je novi, jugoslovenski konkurs.
Među 22 prispela rada istakao se onaj profesora Bogdana Nestorovića, čije će delo, u saradnji sa Aleksandrom Derokom, postati temeljna vizija hrama. Njihov projekat oslonjen je na srpsko-vizantijsku tradiciju, ali nadahnut savremenim duhom, sa ambicijom da primi 6.000 vernika.
Godine 1935. počinje gradnja. A na dan Spaljivanja moštiju, 10. maja 1939, patrijarh Gavrilo svečano polaže povelju u temelje budućeg hrama, izgovarajući reči koje i danas odzvanjaju: „Na mestu gde su spaljene česne mošti Svetiteljeve... podiže se ovaj veličanstveni hram u Beogradu, u večiti spomenik duboke zahvalnosti...“
Foto: preuzeto sa spc.rs
Vladika Niški Arsenije
Zastoj – vreme tame i tišine
Sudbina, međutim, ponovo zastaje u koraku. Drugi svetski rat guta Evropu, a gradilište Hrama postaje skladište okupatorskih jedinica. Nakon rata, u novoj, ateističkoj Jugoslaviji, Srpska pravoslavna crkva je obespravljena, a gradnja hrama zabranjena.
Društvo za podizanje Hrama ukinuto je 1948. godine, a vekovna nada ponovo položena u tišinu. Ipak, kao što plamen vere nikada ne iščezava iz duše naroda, tako ni san o hramu nije zaboravljen.
Vaskrsenje nade – 1985. godina
Patrijarh German, oličenje upornosti i mudrosti, od 1958. neumorno lobira za nastavak gradnje. Posle čak 88 molbi i odbijanja, 1984. godine dolazi konačno „da“ — i dozvola da hram vaskrsne iz zaborava.
Profesor Branko Pešić preuzima odgovornost da nastavi delo Nestorovića i Deroka, prilagođavajući ga savremenim tehnikama. Dana 30. aprila 1985. godine patrijarh German ponovo osveštava temelje hrama. Na praznik Svetog Vasilija Ostroškog, 12. maja, služena je prva liturgija u još nedovršenim zidinama, pred 12.000 duša u hramu i još 80.000 vernika u porti — prizor koji ni najlepša ikona ne bi mogla verno dočarati.
Foto: preuzeto sa spc.rs
Crkveni hor
Hram kao večiti zavet
Od 1985. do danas Hram Svetog Save rastao je iz dana u dan, uprkos svim izazovima vremena, politike i ekonomije. Kruna njegove konstrukcije postavljena je 1989. godine, kada je podignuta centralna kupola, teška 4.000 tona, s krstom visine 12 metara. Kao simbol uznesenja duše srpske ka nebu, ona danas svetluca nad Beogradom — vidljiva i kada se čovek moli, i kada ćuti.
Hram Svetog Save danas je više od građevine — on je svetilište, muzej, škola, oltar i dom. On je opomena, zavet i blagoslov. U njemu je utisnuta svaka suza, svaka molitva, svaki pogled uzdignut ka nebu kroz istoriju. U njegovim zidinama oseća se tihi hod monaha iz Mileševe, zvuk psaltira iz Studenice, glasovi naroda iz svih epoha koji šapatom govore: „Ovo je naš dom.“
Foto: preuzeto sa spc.rs
Nakon sednice, mitropolit niški Arsenije služio je parastos svim ktitorima i priložnicima ove svetinje
Zavetni hram na Vračaru, sazidan rukama mnogih pokolenja i srcima ispunjenim verom, duhovni je orijentir, ali i svedočanstvo trajanja srpskog naroda kroz vekove. Svaki susret u njemu, svaka molitva i svako podsećanje na njegove ktitore obnavlja našu odgovornost da ovu svetinju dovršimo u duhu onih vrednosti na kojima je utemeljena — vere, ljubavi i narodnog jedinstva.
Na dan velikog jubileja, u Deževi podno Golije, gde su se nekada nalazili dvorovi Stefana Nemanje, služena je liturgija kao snažno podsećanje na duhovno rodno mesto pravoslavnih Srba — tamo gde se rodila svetosavska iskra koja i danas greje srpski narod.
Svečano praznično bdenije i duhovno nadahnuta akademija, služeni uoči spomena na Spaljivanje moštiju Svetog Save, sabrali su episkope, bogoslove, vojne učenike, profesore i verni narod pod svodove najvećeg pravoslavnog hrama, potvrđujući neprolaznu snagu svetosavskog zaveta.
Tokom molitvene večeri, prazničnog bdenja i Svetosavske akademije, patrijarh srpski Porfirije govorio je o uzvišenoj ulozi sveštenstva, bogoslovskom obrazovanju i svetoj službi kao najdubljoj misiji Crkve – ne samo pozivu, već životu u Hristu.
Uoči dana kada se Srpska pravoslavna crkva molitveno seća spaljivanja moštiju Svetog Save, profesori i učenici najstarije beogradske bogoslovije priredili su dirljivo veče ispunjeno filmom, molitvom i retkim fotografijama koje svedoče o neugasivoj veri kroz vekove.
U Beogradu je otvorena postavka „Služitelj mira i ljubavi“ povodom 80 godina od upokojenja Svetog Dositeja Vasića, duhovnog gorostasa koji je verom i hrabrošću ostao uz narod i Crkvu u najmračnijim vremenima.
Jerusalimska Patrijaršija upozorava da bi eskalacija sukoba mogla dovesti do oštećenja ili uništenja svetih mesta u Svetoj Zemlji, dok su pristup vernicima i sigurnost monaštva i sveštenstva već ozbiljno ugroženi.
Članovi Dobrovoljnog vatrogasnog društva „Stevan Sinđelić“, gaseći požar na obodu grada, naišli su na prizor pred kojim su zanemeli — ikona Presvete Bogorodice ostala je čitava uprkos požaru.
Na praznik Prepodobnog Justina, njegov manastir postao je mesto molitvenog sabranja, tihe radosti i snažne poruke o tome kako se nosi krst u savremenom svetu.
U vreme mrsnih dana, kada se mirisi mlečnih jela i toplog hleba šire konacima, monahinje pripremaju salatu od sremuša — lekovitog zelenog dara prirode, koji u ovom receptu postaje hranljiv i lagan obrok, pogodan za doručak ili večeru.
Uvođenje obaveznog ličnog broja u Grčkoj izazvalo je burnu reakciju monaške zajednice sa Atosa, koja upozorava da bi digitalno povezivanje podataka svakog građanina moglo ugroziti versku slobodu i privatnost.
Dok su se vernici na Veliki petak molili pred plaštanicom u manastiru Tumane, dogodilo se čudo koje je svedočio i sam iguman Dimitrije. Po zastupništvu svetitelja Zosima i Jakova, Mića Grbić ostavio je štaku i prvi put posle tri meseca — stao na svoje noge.
Uglovi fasade su dilatirani po visini, tako da se segmenti određene visine oslanjaju na specijalno konstruisane „papuče” od nerđajućeg čelika koje su ankerisane u betonski zid.
Na praznik Pedesetnice, u prisustvu patrijarha Porfirija i vladike Siluana, sveta relikvija – leva ruka prvog srpskog arhiepiskopa – ispraćena je iz Hrama Svetog Save ka svetinji kraj Prijepolja.
Na praznik Prepodobnog Justina, njegov manastir postao je mesto molitvenog sabranja, tihe radosti i snažne poruke o tome kako se nosi krst u savremenom svetu.
U prepunom zemunskom hramu posvećenom Bogorodici, poglavar Srpske pravoslavne crkve služio je svetu liturgiju i u nadahnutoj besedi govorio o snazi pravoslavne vere, njenoj ulozi u životu pojedinca i naroda, te rukopoložio novog sveštenika pred sabornim narodom.
Delo akademika Svetislava Božića „Metohijska pojanja“ izvedeno je pred vrhom Srpske pravoslavne crkve i elitom srpske muzičke scene – pesma pretočena u ton, svetinje u notu, a bol u molitvu.
Episkop bihaćko-petrovački Sergije služio je svetu Liturgiju u manastiru Uspenja Presvete Bogorodice u Himelstiru, svetinji podignutoj na ruševinama evangelističke crkve, koja danas okuplja srpsku dijasporu i čuva pravoslavni identitet daleko od domovine.
Na praznik Prepodobnog Justina, njegov manastir postao je mesto molitvenog sabranja, tihe radosti i snažne poruke o tome kako se nosi krst u savremenom svetu.
O ocu Haritonu za Radio Svetigoru govorili su arhimandrit Mihailo, iguman manastira Sveti Arhangeli kod Prizrena, arhimandrit Danilo, iguman manastira Banjska i arhimandrit Stefan, iguman manastira Zočište.
Nekoliko dana pre počeo je egzodus Srba iz Mostara kada je ovaj grad i dolinu Neretve napustilo oko 30.000 Srba, dok je njih 431 stradalo u tim junskim danima.
O ocu Haritonu za Radio Svetigoru govorili su arhimandrit Mihailo, iguman manastira Sveti Arhangeli kod Prizrena, arhimandrit Danilo, iguman manastira Banjska i arhimandrit Stefan, iguman manastira Zočište.
Nekoliko dana pre počeo je egzodus Srba iz Mostara kada je ovaj grad i dolinu Neretve napustilo oko 30.000 Srba, dok je njih 431 stradalo u tim junskim danima.
Uoči početka posta posvećenog Svetim apostolima Petru i Pavlu, pravoslavni vernici danas se okupljaju u krugu porodice, mole se, praštaju i spremaju srce za vreme uzdržanja, pokajanja i smirenja koje sledi od sutra.
