Islam 25.01.2025 | 10:00

TUŽNA SUBINA MUSTAFA-BEGOVE DŽAMIJE U KRAGUJEVCU: Od bogomolje do poznate kafane

Autor: M.M.
TUŽNA SUBINA MUSTAFA-BEGOVE DŽAMIJE U KRAGUJEVCU: Od bogomolje do poznate kafane
Printscreen Kafana Balkan

Mustafa-beg, bio je sin vojskovođe Bali-bega Malkočevića iz vremena sultana Sulejmana Veličanstvenog, bio je značajna ličnost, a džamija koju je podigao bila je zdanje od tesanog kamena sa prelepim kupolama.

Krajem 15. ili početkom 16. veka, u Kragujevcu je bila podignuta prelepa džamija, simbol jednog drugačijeg vremena i kulture ovog grada. Džamija koju je sagradio Mustafa-beg, sin Bali-bega Malkočevića, odražavala je značajnu ulogu u muslimanskoj zajednici koja je tada dominirala urbanim naseljem Kragujevca. Danas, na njenom mestu, stoji kafana "Balkan".

Kragujevac je početkom 16. veka dobio status kasabe, naselja koje je imalo pretežno muslimansko stanovništvo. Podaci iz deftera iz 1536. godine govore o postojanju tekije, hamama, mekteba, džamija i mesdžida, što ukazuje na prosperitet muslimanske zajednice.

Mahale su nosile nazive prema zanatlijama ili verskim objektima, među kojima je bila i Mahala Mustafa-bega, gde se nalazila džamija koja nosi njegovo ime.

Printscreen
Mustafa-begova džamija

Mustafa-beg, bio je sin vojskovođe Bali-bega Malkočevića iz vremena sultana Sulejmana Veličanstvenog, bio je značajna ličnost, a džamija koju je podigao bila je zdanje od tesanog kamena sa prelepim kupolama. Iako je njen značaj bio nesporan, Mustafa-begova džamija je tokom istorije Kragujevca pretrpela mnoge promene.

Tokom austrijske okupacije krajem 17. veka, čaršija je pretrpela ozbiljna razaranja, a džamija je, kao i mnogi drugi verski objekti, izgubila svoju funkciju. U periodu između 1718. i 1739. godine, kada je Kragujevac bio pod austrijskom vlašću, džamija je 1724. godine pretvorena u crkvu.

Nakon povratka Osmanlija 1739. godine, džamija je ponovo postala bogomolja, ali nije dugo opstala u svojoj izvornoj funkciji. Početak 19. veka, i dolazak na vlast kneza Miloša Obrenovića, doneo je velike promene. Drugi srpski ustanak 1815. godine označio je kraj muslimanske dominacije u Kragujevcu, što je rezultiralo masovnim iseljavanjem muslimanskog stanovništva. Džamija, prema zapisima iz 1826. godine Joakima Vujića, bila je napuštena, bez munare i vernika.

Printscreen facebook
Kafana Balkan

Iako su se tokom 19. veka javljali pokušaji da se džamija obnovi, to se nije dogodilo.

Knez Miloš Obrenović razmatrao je 1833. godine ideju da u džamiji otvori pivaru, ali je zdanje nastavilo propadati. Bez hodže i zajednice koja bi je obnavljala, džamija je potpuno napuštena, piše istoričar Esad Rahić.

Čak je i crtež iz sredine 19. veka, koji je napravio Feliks Kanić, svedoči o tome da je Mustafa-begova džamija bila primer tipične kamen-temeljne džamije sa kvadratnom osnovom i niskim tamburom.

Na kraju, 1885. godine, Mustafa-begova džamija je srušena, a na njenom mestu izgrađena je kafana "Balkan“, koja i danas postoji.

Svedočanstva ljudi poput Jovana Tomića govore o rušenju "lepih zidova i jakih temelja“, koji su korišćeni za izgradnju kafane, dok su kameni stubovi džamije prebačeni za izgradnju kapije Velikog parka.