ZNATE LI RAZLIKU IZMEĐU, HRAMA, SABORNE CRKVE, KAPELE, KATEDRALE… Otac Aleksandar razjašnjava dilemu mnogih vernika

Vernici se često susreću s pojmovima hram, crkva, kapela, ali nisu uvek sigurni u njihove tačne razlike. Dodatnu zabunu može uneti i pogrešno mišljenje da se pojam katedrala vezuje isključivo za katoličku crkvu, dok u pravoslavlju takođe postoji i ima specifično značenje. Protojerej Aleksandar Iljašenko je na jednostavan način objasnio ove pojmove, objašnjavajući njihovu ulogu i značaj u pravoslavnom bogoslužbenom životu.

Hramovi mogu biti: parohijski, grobljanski, kapele, krsni hramovi – crkve koje se nalaze u blizini episkopskih ili patrijaršijskih rezidencija, i saborni hramovi. Saborni hramovi su dobili naziv zato što se u njima bogosluženja mogu vršiti u prisustvu sveštenstva iz više hramova (saborno služenje). Obično se saborni naziv odnosi na katedralne hramove u episkopskim sedištima ili na glavne hramove velikih manastira.

Printscreen/Youtube/Радость моя

Otac Aleksandar podseća da hram (od staroslovenskog „hromi“, „hrapina“) predstavlja arhitektonsku građevinu namenjenu bogosluženjima i verskim obredima. Hrišćanski hram se naziva i crkvom.

Prema rečima protojereja Aleksandra Iljašenka, saborna crkva se najčešće odnosi na glavni hram grada ili manastira, iako lokalne tradicije mogu odstupati od ovog pravila. Tako, na primer, u Sankt Peterburgu postoje tri saborne crkve: Isaakijevska, Kazanska i Smoljna (ne računajući saborne crkve gradskih manastira). Crkva u kojoj se nalazi tron episkopa naziva se katedralna (saborna) crkva. U pravoslavnom hramu obavezno se izdvajaju oltarski prostor, u kojem se nalazi prestol, i prostor za vernike – naos.

U oltarskom delu hrama, na prestolu, vrši se Sveta tajna evharistije. U pravoslavlju se kapelom naziva manja građevina namenjena molitvi. Obično se kapele podižu u znak sećanja na događaje koji su značajni za verujuće. Razlika između kapele i hrama jeste u tome što kapela nema prestol i u njoj se ne služi liturgija.

Shutterstock

Otac Aleksandar dalje podseća da reč „sabor“ potiče od staroslovenske reči koja znači skup, saborovanje. Ovim nazivom obično se označava glavni hram u gradu ili manastiru. Saborni hram je predviđen za svakodnevna bogosluženja, u kojima učestvuju najmanje tri sveštenika. U njemu bogosluženja vrše i viši crkveni velikodostojnici: patrijarh, arhiepiskop, episkop.

Veće dimenzije saborne crkve omogućavaju prisustvo velikog broja vernika i sveštenstva. Ipak, saborna crkva po svojoj veličini može biti tek neznatno veća od običnog parohijskog hrama, ali u njoj bogosluženja najčešće obavljaju sveštenici iz više parohija.

Idealno je da saborna crkva ima 12 sveštenika, pored starešine – kao sliku Hrista i 12 apostola. Saborni hramovi mogu biti manastirski i katedralni. Crkva u kojoj se nalazi tron vladajućeg episkopa naziva se katedralna saborna crkva. U katedralnim saborima služi brojno sveštenstvo, jer su oni glavni hramovi eparhije, u kojima se nalazi episkopski tron, često kao stalno uzdignuto postolje u središtu hrama, gde stoji episkop dok služi bogosluženja.

Shutterstock

Reč „hram“ dolazi od staroslovenskih reči „hromi“, „hrapina“. Hram je arhitektonska građevina namenjena bogosluženjima i verskim obredima – vršenju religijskog kulta. Hrišćanski hram se naziva i crkvom. U pravoslavnom hramu obavezno se izdvaja oltarski deo, gde se nalazi prestol, i naos – prostor za vernike. U oltarskom delu, na prestolu, vrši se Sveta tajna evharistije – bezkrvna žrtva.

U parohijskim hramovima, naročito u gradovima, obavezno postoji izdignuta biskupska katedra – obično drvena, kvadratna platforma, predviđena za služenje episkopa. Međutim, treba napomenuti da katedralna crkva u drugom po veličini gradu jedne eparhije može biti veoma mala i retko posećivana od strane episkopa, zbog čega ponekad i ne zahteva stalno prisustvo episkopske katedre, a u njoj često služe samo dva ili tri sveštenika.

U muškim manastirima, gde monaško bratstvo često broji i sveštenoslužitelje, naročito one na ključnim funkcijama – ekonoma, eklesijarha, rizničara i drugih, uvek postoji saborni hram. Reč „eklesija“ je u staroj Grčkoj označavala narodnu skupštinu. Ovaj termin se često koristi u grčkom Starom Zavetu za označavanje okupljanja izabranog naroda pred Bogom, posebno kada se govori o saboru kod Sinajske gore, gde je Izrael primio tablice Zakona i bio ustanovljen kao Božji narod.

Printscreen/youtube/Nermin Leto, Foto SPC

Nazivajući se „Eklesija“, prva hrišćanska zajednica priznavala je svoje nasledstvo u odnosu na ovo starozavetno okupljanje. U njoj Bog „saziva“ svoj narod sa svih strana sveta. Od termina „Kiriake“ nastali su izrazi „Kirche“, „Church“ i srpska reč „crkva“.

Reč „crkva“ dolazi od grčkog izraza i znači „dom Gospodnji, Božji dom“. Svaki pravoslavni hram sastoji se najmanje od oltarskog dela, okrenutog ka istoku, i prostora za vernike – naosa. Ponekad se sreću crkve sa kompleksom povezanih prostora: kapela i priprata, kripta i trpezarija. Luteranske crkve nazivaju se „kirhama“, dok se poljske katoličke crkve zovu „kostelima“.

Prema nekim tumačenjima, status crkve može se prepoznati po prisustvu kupole sa krstom. Broj kupola u hramovima nosi simboliku i može varirati – od jedne, koja simbolizuje Hrista, do 12, koje simbolizuju apostole. U crkvi liturgiju obično služi jedan sveštenik, i ona se može služiti samo jednom dnevno u istom oltaru. Međutim, u crkvama sa više oltara, može se služiti više liturgija dnevno, ali od strane različitih sveštenika. Takođe, saborna crkva nosi taj naziv jer u njoj bogosluži episkop i u njoj služi više sveštenika (saborno služenje). Prisustvo moštiju svetitelja može doprineti njenom značaju, ali to nije primarni kriterijum za taj status.

Rina.rs

U pravoslavlju, kapela je relativno mala građevina, najčešće zavisna ili potčinjena nekoj gradskoj ili seoskoj crkvi, i namenjena molitvi. Kapela može biti posvećena nekom svetitelju, hrišćanskom prazniku ili događaju značajnom za verujuće. U kapeli nema oltara ni prestola, niti se u njoj služi Liturgija, ali se u određenim prilikama mogu održavati bogosluženja.

Zaključno, osnovna razlika između hrama, crkve i saborne crkve leži u posebnom statusu koji se dodeljuje hramu, obično kao glavnoj crkvi grada ili manastira. Taj status ne podleže promenama – ako se episkopski tron preseli u drugi hram, on dobija naziv saborne crkve. Bogosluženja u sabornoj crkvi vrše saborno okupljeni sveštenici. 

Ostavite komentar

Пошаљи коментар

Vaš komentar je uspešno snimljen i biće vidljiv nakon verifikacije administratora portala.

0 Komentara